Stres związany z konfliktami powoduje, że często nie wiemy, jak wyjść z nich obronną ręką. Pomóc może prawidłowa komunikacja.

1. Panowanie nad emocjami

W sytuacji zagrożenia zaczynamy się odruchowo bronić. Mając do czynienia z prowokacją, zniewagą, fizyczną lub werbalna agresją, mamy ochotę odpowiedzieć w ten sam sposób. To zaognia istniejący konflikt. Wskazówka: Trzymaj się faktów i panuj nad emocjami.

2. Taktowna obrona

Komunikacja powinna odbywać się na neutralnym terenie, dogodnym dla obu stron. Pamiętaj o własnych opiniach, ale zaakceptuj też, że inni mają prawo do swojego zdania.

Wskazówka: Podejdź do sprawy konstruktywnie, jasno przedstaw własne stanowisko, okazuj szacunek rozmówcy.

3. Mediacja – na nią nigdy nie jest za późno

Gdy negocjacje i komunikacja stają się niemożliwe – skorzystaj z pomocy osoby trzeciej. Mediator z założenia nie zajmuje żadnego stanowiska, spojrzy na zdarzenia z nowej perspektywy.

Wskazówka: Mediator nie może być związany z żadną ze stron, wówczas strony zadadzą sobie właściwe pytania, rozwiną w sobie poczucie odpowiedzialności i znajdą rozwiązanie konfliktu.

Typ osobowości A

Rozważ poniższe stwierdzenia, przyznając sobie odpowiednio punkty od 0 do 6 według skali: to do mnie pasuje = 6 pkt., trudno powiedzieć = 3 pkt., to do mnie nie pasuje = 0 pkt.

• Zawsze się spieszę.
• Szybko chodzę.
• Współzawodniczę.
• Poświęcam się bez reszty temu, co właśnie robię.
• Poza pracą mam tylko nieliczne zainteresowania lub nie mam żadnych.
• Ukrywam uczucia.
• Szybko mówię.
• Staram się wykonać kilka czynności równocześnie.
• Dużo wymagam od siebie i innych.
• Kończę za ludzi ich wypowiedzi.
• Mówię przekonująco.
• Zależy mi na uznaniu otoczenia.
• Jem szybko.
• Jestem ambitny.
• Nie mogę się doczekać kolejnego zadania.

Wynik, który można uzyskać w powyższym teście mieści się od 0 do 96 pkt. Im masz więcej punktów, tym bliżej Ci do typu osobowości A. W ćwiczeniu istotne jest uzyskanie samej świadomość bliskości z tym typem osobowości – umożliwia to rozważenie zmiany.

Charakterystyka osób o typie osobowości A

Osoby o typie osobowości A są skore do rywalizacji, nastawione na osiąganie wysokich efektów działań, wszędzie się spieszą i chcą osiągnąć jak najwięcej w możliwe krótkim czasie. Zdarza się, że osoby te bywają agresywne i skłonne do krytykowania innych. Charakterystyczne jest, że wykonują po kilka czynności równocześnie. Sytuacje kryzysowe wywołują u nich wrogie reakcje. Za wszelkie niepowodzenia chętnie winią innych, a zasługi przypisują sobie. Niezwykle często karmią się konfliktem z innymi, uwielbiają zwycięstwo za wszelką cenę. Ich zaletami są: silna motywacja, duża sprawność umysłowa, a także charyzma. Potrafią osiągnąć rzeczy niemożliwe. To nie przynależność do typu osobowości A determinuje rozwój chorób, ale odczuwanie emocji, takich jak: gniew, wrogość i nienawiść, z którymi dana osoba nie potrafi sobie poradzić w sposób adaptacyjny. Nasilone emocje, nie wyrażone w konstruktywny sposób – są początkiem zmian fizjologicznych prowadzących do zaburzeń somatycznych.

Stres a zaburzenia zdrowotne

Chroniczny stres daje o sobie znać w funkcjonowaniu poszczególnych układów naszego organizmu. Poniżej przedstawiono wybrane zaburzenia.

Układ krążenia:

• przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca,
• inne zaburzenia rytmu serca,
• skurcz naczyń krwionośnych,
• bóle głowy (migreny),
• zmiany w ukrwieniu kończyn,
• nadmierne pocenie,
• zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi,
• zaczerwienienie lub zblednięcie,
• omdlenia.

Układ pokarmowy:

• pieczenie w przełyku,
• nadmierne ślinienie,
• wysychanie śluzówki,
• nudności,
• wymioty,
• wzdęcia,
• biegunki.

Układ oddechowy:

• duszności,
• objawy przypominające astmę oskrzelową,
• objawy przypominające katar sienny,
• napadowa hiperwentylacja.

Skóra:

• świąd skóry,
• rumieńce,
• wypryski,
• wypadanie włosów,
• siwienie.

Narządy ruchu i równowagi:

• mrowienie,
• drętwienie,
• drżenie mięśniowe,
• zaburzenie równowagi (zawroty głowy),
• nadwrażliwość na dotyk,
• nerwobóle.

Układ moczowo-płciowy:

• trudności w oddawaniu moczu lub nietrzymanie moczu,
• zaburzenie erekcji i ejakulacji,
• stany napięcia przedmiesiączkowego,
• zaburzenia menstruacji.

Aktywne słuchanie

Podczas wymiany komunikatów informacje przekazujemy za pomocą odpowiednich słów, intonacji głosu, mimiki, gestykulacji, ale także przez pryzmat swojego punktu widzenia, nawyków, emocji, doświadczenia. Odbiorca naszego komunikatu z kolei interpretuje przekaz, który otrzymuje wykorzystując doświadczenia, własny punkt widzenia, nawyki i emocje.

Komunikaty typu „Ty” i typu „Ja”

Trudności w komunikacji mogą wystąpić wtedy, gdy rozmówcy stosują komunikaty typu „Ty”, zamiast komunikatów typu „Ja”.

Komunikat typu „Ty” dotyczy drugiej osoby. To informacja o drugiej osobie,  a nie o tym, jak zachowanie tej osoby wpływa na nas. Komunikat „Ty” wyraża ocenę zachowania drugiej osoby. Zamiast mówić o konkretnym zachowaniu, które druga osoba jest w stanie zmienić, oceniamy ją jako osobę, generalizujemy, np. Jesteś nie- punktualny – to ocena osoby. Spóźniłeś się 20 min. – to informacja dotycząca konkretnego zachowania.

W komunikatach „Ty” często pojawiają się uogólnienia (Ty to zawsze…, Ty to nigdy…), przypominanie przeszłości (Zupełnie tak samo, jak wtedy…), innych za- rzutów (A tak w ogóle to wcale nie można na Tobie polegać, po tym, jak nie dotrzymałeś słowa w tej sprawie i nie zwróciłeś na czas tamtej książki…).

Komunikat „Ty” może być odbierany jako oskarżenie, atak i krytyka. Skłania do obrony i ataku.

Komunikat „Ja” polega na przekazaniu informacji o tym, jak odbieramy słowa i zachowanie drugiej osoby. Zawiera opis naszej reakcji i odczuć oraz opis konkretnego zachowania drugiej osoby, które jest przyczyną naszej reakcji. Komunikat „Ja” zawiera też opis konsekwencji, do jakich prowadzi zachowanie drugiej osoby.

Wybierając komunikaty „Ja”:

• Wysłuchaj rozmówcy do końca, dając mu do zrozumienia, że przyjmujesz do wiadomości to, co mówi.
• Przyjmij zarzuty rozmówcy ze spokojem – nie musisz się z nimi zgadzać.
• Powstrzymaj się od oceny i krytyki rozmówcy.
• Mów o swoich emocjach, zamiast o zachowaniu rozmówcy.
• Powiedz rozmówcy, jakie emocje wywołało w Tobie jego zachowanie, a nie oceniaj go. Nie mów, że jest nieodpowiedzialny. Zamiast tego powiedz, że złości Cię, gdy się spóźnia.
• Powiedz, co konkretnie Ci przeszkadza w jego zachowaniu i powstrzymaj się od stwierdzeń: Ty zawsze…, Ty jak zwykle…
• Wyjaśnij, do czego może prowadzić zachowanie rozmówcy.
• Mów tylko na jeden temat – ten, który jest bezpośrednią przyczyną Twoich emocji. Nie przytaczaj wydarzeń z przeszłości.
• Pozwól rozmówcy odpowiadać na Twoje uwagi.
• Staraj się rozładować emocje.
• Równoważ negatywne emocje pozytywnymi.
• Spróbuj, jeśli to możliwe, mówić wolniej i ciszej.
• Znajdź wspólny cel lub wspólną płaszczyznę porozumienia.

Parafraza

Dobrym sposobem na upewnienie się, co do intencji rozmówcy jest parafraza. Polega na powiedzeniu własnymi słowami tego, co według nas przekazał rozmówca. Parafrazując wypowiedzi rozmówcy, należy zwracać uwagę na to, aby nie powtarzać słowo w słowo tego, co powiedział nasz rozmówca. Nie sugerujemy również rozmówcy, że powiedział coś, czego w rzeczywistości nie powiedział. Aby parafraza brzmiała naturalnie, warto nadać jej formę pytania, np.:

• Czy dobrze zrozumiałem…
• Czy chcesz mi powiedzieć, że…
• Nie jestem pewien, czy dobrze rozumiem. Czy chcesz przez to powiedzieć, że?
• Z tego, co mówisz, rozumiem…

Parafraza skłania do uważnego słuchania i koncentrowania się na tym, co mówi nasz rozmówca.  Parafrazując wypowiedzi, okazujemy zainteresowanie, uwagę i szacunek.

Czytaj także: zaburzenia osobowości