Strach jest uczuciem naturalnym, który pojawia się w sytuacjach zagrożenia, na przykład w przypadku zagrożenia na drodze lub innego w naszym odczuciu – niebezpiecznego zdarzenia. Strach wywołuje reakcję naszego organizmu – przyspieszone bicie serca, rozszerzenie źrenic czy drżenie. W sytuacjach zagrożenia, kiedy pojawia się strach, nasz organizm wymusza na nas działanie – walkę lub ucieczkę. Choć pojęcia strachu i lęku są używane wymiennie, to jednak warto pamiętać, że są to różne pojęcia. Strach spowodowany jest czynnikiem zewnętrznym, realnym zagrożeniem. Z kolei lęk ma charakter wewnętrzny, jest on obawą przed niebezpieczeństwem, często jednak jedynie przeżywanym.
Lęk może mieć różnorodny charakter. Wyróżniamy między innymi lęk odczuwany, związany z nadejściem przykrych, aczkolwiek nieokreślonych wydarzeń. Z kolei lęk domniemany powstaje na skutek wyobrażonego, a nie rzeczywistego zagrożenia. Wśród rodzajów lęków wymienić można jeszcze lęk ukryty, lęk wolnopłynący, napadowy, fobiczny, a także antycypacyjny. Z kolei mianem agitacji określamy silny lęk, występujący z towarzyszeniem niepokoju ruchowego.
Występowaniu lęku najczęściej towarzyszą objawy somatyczne, wśród których możemy wymienić nadmierną potliwość, pojawienie się drżenia, wzmożonego napięcia mięśni, zakłóceń oddychania, ból głowy i brzucha, a także uczucie mrowienia, kołatanie serca. Pojawić się może także biegunka, problemy z moczeniem się czy omdlenia. Są to tak zwane maski somatyczne lęku (podobne do masek depresyjnych w zaburzeniach depresyjnych).
Nie można mówić o jednej, konkretnej przyczynie lęku. Źródłem problemu może być wiele różnorodnych czynników, które składają się na występowanie zaburzeń lękowych. Wśród najczęstszych przyczyn można wymienić predyspozycje rodzinne, jeżeli w rodzinie występowały wcześniej zaburzenia lękowe, a także inne takie jak: nadmierny stres, problemy z pogarszaniem się zdrowia psychicznego, czynniki osobowościowe. Niejednokrotnie z zaburzeniami lękowymi współwystępuje nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Istnieje wiele różnych zaburzeń lękowych i na dobrą sprawę można powiedzieć, że nie ma dwóch takich samych jednostek chorobowych. Najczęściej pacjenci cierpią na fobie społeczne, polegające na izolowaniu się od ludzi. Często występują także fobie specyficzne, polegające na lęku przed różnorodnymi przedmiotami czy sytuacjami. Wśród nich wymienić można między innymi klaustrofobię, arachnofobię, dentofobię i inne. Wśród innych rodzajów zaburzeń lękowych możemy wymienić zespół lęku uogólnionego, zespół stresu pourazowego, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy ostrą reakcję na stres.
Leczenie zaburzeń lękowych zależne jest od ich nasilenia oraz przyczyny. W niektórych sytuacjach można wyciszyć symptomy lęku poprzez techniki relaksacyjne, jednak nasilone objawy wymagają zastosowania farmakoterapii, połączonej z psychoterapią. W przypadku poważnego nasilenia choroby zalecana będzie farmakoterapia w połączeniu z psychoterapią behawioralno-poznawczą i kolejno – psychodynamiczną – zwłaszcza u osób, u których zaburzenia lękowe nie pozwalają na zwykłe funkcjonowanie.
Pamiętajmy, że wybrany psychoterapeuta może zalecić kontakt z psychiatrą, który zajmie się farmakoterapią pacjenta. Proponuje się niełączenie psychoterapii i farmakoterapii u jednego terapeuty.
W leczeniu zaburzeń lękowych z pomocą przyjść może psychoterapeuta, który w trakcie cotygodniowych spotkań z pacjentem pomaga mu w zrozumieniu przyczyny problemów i ich pokonaniu. Dzięki psychoterapii pacjenci mogą dotrzeć do sedna swojego problemu, czerpiąc wsparcie z relacji psychoterapeutycznej podczas dokonywanych zmian. Warto podkreślić, że psychoterapeuta nie podaje pacjentowi gotowych rozwiązań usuwających zaburzenia lękowei, lecz dąży do tego, aby pacjent sam doszedł do rozwiązania najwłaściwszego dla siebie. Można wspólną pracę porównać do podróży, w której pacjent poszukuje nowych rozwiązań (schematów postępowania), a psychoterapeuta podążą pół kroku za pacjentem w czujnej obserwacji, zwracając uwagę, gdy w relacji psychoterapeutycznej zbaczają z wcześniej obranej drogi lub zaczynają cofać się.