Co to jest psychoterapia? I kto powinien z niej skorzystać?

Co to jest psychoterapia?

Psychoterapia to jedna z metod leczenia schorzeń, zaburzeń i nieprawidłowości dotyczących ludzkiej psychiki. Idea psychoterapii wywodzi się m.in. z filozofii, psychologii oraz medycyny. W zależności od problemu i stopnia jego nasilenia, stosuje się różne rodzaje nurty psychoterapii. Do najpopularniejszych nurtów zalicza się terapię psychodynamiczną, humanistyczną, systemową, poznawczo-behawioralną, psychoterapię Gestalt czy terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach. Wszystkie łączy wspólny element, jakim jest bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem.

Psychoterapia to nie tylko metoda leczenia zaburzeń psychiki. Stosuje się ją również do zmian w strukturze psychicznej i zwiększania potencjału osobowościowego. Psychoterapia wpływa na zmianę postawy i zwiększa rozumienie emocji oraz radzenia sobie z nimi.

Psychoterapia obejmuje cykl spotkań pacjenta z terapeutą, indywidualnych lub w większej grupie, w zależności od rodzaju terapii. W trudnych zaburzeniach i schorzeniach psychoterapia może być jedynie elementem leczenia np. obok leczenia farmakologicznego. Leki włącza się do leczenia wówczas, gdy problemy psychiczne wyjątkowo utrudniają codzienne funkcjonowanie chorego, w tym zaburzają możliwość utworzenia relacji terapeutycznej.

Psychoterapia to wspólna podróż pacjenta i terapeuty, w której terapeuta podąża za pacjentem równocześnie wspomagając dookreślanie drogi dbając o bezpieczeństwo obojga.

Pacjent korzystający z psychoterapii nie musi doświadczać zaburzeń psychicznych, a może jedynie odczuwać potrzebę poprawienia jakości swojego funkcjonowania psychicznego. Psychoterapia może m.in. zwiększyć motywację do działania, wzmocnić lub wydobyć pewność siebie czy poprawić komunikację z innymi ludźmi. Terapia przynosi więc korzyści zarówno w zakresie życia osobistego, jak i zawodowego.

Psychoterapia, poza funkcją uleczającą, pełni rolę wspierającą – uczy wykorzystywać naturalny potencjał, który w każdym jest obecny. Psychoterapia opiera się głównie na rozmowach terapeuty z pacjentem, ale wielu terapeutów wykorzystuje również inne elementy takie jak: rysunek terapeutyczny, eksperymenty, pisanie listów, analizę symboli czy snów, hipnozę, rytuały czy ustawienia przestrzenne.

Kim jest psychoterapeuta?

Do prowadzenia psychoterapii upoważnieni są odpowiednio wykwalifikowani specjaliści. Należy skończyć studia wyższe w zakresie np. psychologii, medycyny czy pedagogiki, a następnie – profesjonalne szkolenie podyplomowe z psychoterapii, które trwa minimum 4 lata. Przyszły psychoterapeuta w trakcie szkolenia musi również przejść własną psychoterapię, która pozwoli mu lepiej zrozumieć procesy zachodzące w relacjach terapeutycznych z pacjentami.

Psychoterapeuci zwykle specjalizują się w danej tematyce i prowadzą terapie w jej obrębie. Często terapeuci specjalizują się w leczeniu uzależnień, inni w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych czy zaburzeń osobowości. Dostępni są także terapeuci rodzinni, grupowi czy prowadzący terapię dzieci.

Aby mieć pewność, że wybrany przez nas terapeuta jest specjalistą w swojej dziedzinie, warto zwrócić uwagę na jego kwalifikacji (zaświadczenia o ukończonych kursach i szkoleniach), omówić rodzaje oferowanej psychoterapii oraz zapytać o doświadczenie w rozwiązywaniu trudności, z którymi do niego przyszliśmy.

Kto potrzebuje psychoterapii?

Ze względu na stereotypy o psychoterapii wiele osób nie próbuje jej podjąć. Natomiast realność jest taka, że psychoterapia pomaga u większości pacjentów (dobrze zakwalifikowanych do leczenia) i znacząco poprawia jakość życia. Najczęściej na psychoterapię decydują się pacjenci, u których rozpoznano depresję, zaburzenia lękowe (w tym ataki paniki) lub którzy zmęczeni są napływami niezrozumiałych emocji. Zgłaszają się także pacjenci oczekujący wsparcia w ramach chorób przewlekłych, które zakłócają ich emocjonalne i fizyczne samopoczucie. Jeszcze inni mogą mieć krótkoterminowe problemy i potrzebują przyjrzenia się dookreślenia własnych emocji oraz ich źródła.

Objawy, które mogą wskazywać na potrzebę terapii:

• uczucie przytłoczenia bezsilnością i smutkiem,
• brak poprawy samopoczucia psychicznego mimo wysiłków i pomocy rodziny oraz przyjaciół,
• trudności ze skupieniem uwagi na zadaniach w pracy lub na codziennych obowiązkach,
• nadmierne zamartwianie się,
• wrażenie ciągłego napięcia i oczekiwanie najgorszego,
• uczucie bycia ciągle na krawędzi,
• szkodzenie sobie lub innym,
• picie zbyt dużej ilości alkoholu lub sięganie po narkotyki, zwłaszcza, gdy napięcie nasila się,
• agresja,
• ataki paniki,
• obniżenie nastroju,
• bóle i inne objawy, które mogłyby świadczyć o chorobie ciała, ale konsultacje u lekarzy i badania diagnostyczne wykluczyły przyczynę somatyczną,
• zaburzenia odżywiania.

Psychoterapia jest także pomocna, gdy pacjent nie radzi sobie emocjonalnie z pewnymi sytuacjami w życiu np. przeżywa żałobę, traci motywację do działania, staje się od czegoś uzależniony, czuje się bezradny, nie umie wyjść z trudnych relacji (np. w pracy). Psychoterapia leczy duszę, ale również neutralizuje objawy somatyczne. Jest skutecznym wsparciem również w leczeniu chorób zupełnie innego pochodzenia, np. astmy, migreny, alergii, atopowego zapalenia skóry czy chorób układu krążenia. Terapia zmienia nastawienie pacjenta do leczenia, co ma ogromne znaczenie np. dla pacjentów onkologicznych.

Dlaczego warto zdecydować się na psychoterapię?

Wiele osób jest przekonana o tym, że psychoterapia przeznaczona jest tylko dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Jednak warto skorzystać z psychoterapii również w sytuacji występowania trudności w codziennym funkcjonowaniu bez wyraźnych objawów zaburzeń psychicznych np. po śmierci bliskiej osoby, po utracie pracy lub przed i po rozwodzie.

Odczucia, które mogą świadczyć o potrzebie skorzystania z psychoterapii, to: poczucie bezradności i smutku, uniemożliwiające normalne funkcjonowanie; długotrwałe zaburzenia snu; brak koncentracji w pracy i obowiązkach domowych; zamartwianie się, poczucie ciągłego bycia na krawędzi; działania autodestrukcyjne, takie jak picie nadmiernej ilości alkoholu, zażywanie narkotyków lub środków psychoaktywnych czy samookaleczenia. Gdy widzimy u swoich bliskich te lub podobne objawy, warto zasugerować poddanie się psychoterapii. Wyżej wymienione lub podobne stany, utrzymujące się przez dłuższy okres, mogą mieć tragiczne skutki i doprowadzić chorego nawet do samobójstwa.

Wśród wskazań do psychoterapii wymienia się:

• trudne sytuacje życiowe – żałoba po bliskiej osobie, wypadek, traumy u osób będących ofiarami agresji fizycznej, napadu, gwałtu, molestowania lub innych skrajnie stresujących wydarzeń;
• niska samoocena, poczucie winy, bezradności;
• objawy depresji, myśli lub próby samobójcze;
• uzależnienia;
• fobie społeczne, natręctwa;
• problemy z relacjami i bliskimi związkami;
• wątpliwości i niepokój dotyczące orientacji seksualnej, tożsamości;
• trudność w kontrolowaniu emocji, w tym ich tłumienie, wybuchy agresji, częste zmiany nastroju;
• objawy psychotyczne np. halucynacje, urojenia, stany manii i depresji;
• problemy wychowawcze dotyczące dzieci i nastolatków;
• problemy zawodowe, poczucie wypalenia, trudności w znalezieniu ścieżki życiowej;
• bezsenność wywołana stanem psychicznym np. natrętnymi myślami, lękami, stresem;
• chęć pracy nad sobą w celu samorozwoju, wyrabiania dobrych nawyków, skuteczniejszego radzenia sobie ze stresem oraz innymi wyzwaniami dnia codziennego.