Zaburzenia psychosomatyczne to specyficzna grupa dolegliwości, w których objawy fizyczne mają bezpośredni związek z procesami zachodzącymi w psychice pacjenta. Choć manifestują się somatycznie, ich źródłem są mechanizmy emocjonalne, przewlekły stres, nieuświadomione konflikty wewnętrzne oraz nieadaptacyjne sposoby radzenia sobie z napięciem. Tego rodzaju zaburzenia stanowią wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, ponieważ wymagają całościowego podejścia, z uwzględnieniem zdrowia psychicznego i fizycznego, dlatego warto skonsultować się z doświadczonym psychoterapeutą.
W Gabinecie Psychoterapii prof. Donaty Kurpas we Wrocławiu pacjenci z objawami psychosomatycznymi mogą liczyć na wnikliwą diagnozę, ukierunkowaną na identyfikację tła emocjonalnego i psychicznego zgłaszanych dolegliwości. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu psychoterapeutycznego, oceny historii chorobowej oraz analizy aktualnych objawów – zarówno tych zgłaszanych przez pacjenta, jak i obserwowanych w relacji terapeutycznej. Leczenie zaburzeń psychosomatycznych wymaga indywidualnie dobranego planu terapeutycznego, który uwzględnia specyfikę przeżyć, trudności emocjonalnych i mechanizmów obronnych. Psychoterapia psychodynamiczna pozwala dotrzeć do źródeł objawów i w sposób trwały zmieniać wzorce reagowania emocjonalnego, które przekładają się na ciało.
Zaburzenia psychosomatyczne to schorzenia, w których dominują objawy fizyczne, a ich przyczyn nie można jednoznacznie wyjaśnić za pomocą klasycznej diagnostyki i badań medycznych. W przebiegu zaburzeń somatycznych obserwuje się wyraźny związek pomiędzy stanem psychicznym pacjenta a pojawianiem się lub nasileniem dolegliwości cielesnych. Ciało staje się niejako „miejscem przeżywania” trudnych emocji i niewyrażonych konfliktów wewnętrznych.
Problemy psychosomatyczne nie są wynikiem symulacji ani zaburzeń faktogennych. Przeciwnie – objawy są rzeczywiste i często bardzo dotkliwe. Występują np. w postaci drżenia, przewlekłych bólów, problemów żołądkowo-jelitowych, napięcia mięśniowego, zaburzeń snu, kołatania serca czy duszności. A dolegliwości są wynikiem aktywacji osi stresu i długotrwałej dysregulacji układu nerwowego oraz hormonalnego.
Objawy psychosomatyczne mogą obejmować niemal wszystkie układy i narządy. Do najczęściej zgłaszanych należą:
Objawy psychosomatyczne mogą występować pojedynczo lub w formie wielonarządowej. W codziennej praktyce klinicznej obserwuje się również związek pomiędzy nasileniem dolegliwości a aktualnym poziomem stresu, obciążeniem psychicznym oraz problemami w relacjach interpersonalnych. Charakterystyczne jest to, że objawy mają tendencję do nawrotów w sytuacjach emocjonalnie trudnych.
Zaburzenia psychosomatyczne rozwijają się w wyniku złożonej interakcji między czynnikami biologicznymi, psychologicznymi i środowiskowymi.
Diagnoza zaburzeń psychosomatycznych wymaga kompleksowego podejścia, które łączy ocenę somatyczną i psychologiczną. W pierwszym etapie konieczne jest wykluczenie przyczyn organicznych zgłaszanych objawów – na podstawie badań laboratoryjnych, obrazowych i konsultacji specjalistycznych. Gdy wyniki nie potwierdzają choroby somatycznej, a objawy utrzymują się, warto rozważyć możliwość istnienia psychicznego podłoża dolegliwości. W takim przypadku niezbędna jest konsultacja z psychiatrą lub doświadczonym psychoterapeutą.
Ważną rolę w rozpoznaniu odgrywa szczegółowy wywiad medyczny, analiza historii życiowej pacjenta, identyfikacja sytuacji stresowych oraz charakterystyka objawów w kontekście emocjonalnym. W pracy diagnostycznej można wykorzystać kwestionariusze oceniające poziom napięcia, skłonność do somatyzacji oraz styl radzenia sobie ze stresem. Bardzo istotne jest zbudowanie z pacjentem relacji opartej na zaufaniu, która umożliwia otwartą rozmowę o psychicznych aspektach dolegliwości.
W kryteriach diagnostycznych zaburzeń psychosomatycznych uwzględnia się przede wszystkim:
Leczenie zaburzeń psychosomatycznych opiera się na podejściu zintegrowanym – uwzględniającym zarówno objawy cielesne, jak i emocjonalne. Fundamentalną rolę odgrywa psychoterapia, której celem jest identyfikacja i przepracowanie źródeł cierpienia psychicznego, nauka regulowania emocji oraz rozwijanie zdrowszych mechanizmów radzenia sobie z napięciem.
Podstawą każdej metody postępowania psychoterapeutycznego jest powstanie relacji terapeutycznej, jednakże w zaburzeniach dysocjacyjnych często jest ona nieskuteczna, a wyjaśnienie histerycznej genezy objawów może nie przynosić efektów, lub wręcz skłonić pacjenta do zerwania kontaktu terapeutycznego. Wskazane jest jednak umożliwienie pacjentowi odreagowania silnych emocji oraz omówienie znaczenia urazów psychicznych w jego życiu. A o powiązaniach między stresem a objawami somatycznymi należy mówić dopiero po wykształceniu się głębokiej więzi terapeutycznej. Wtedy też można stopniowo wyjaśniać symboliczne znaczenie objawów.
Psychoterapia powinna być także skierowana do rodziny pacjenta. W terapii zaburzeń somatyzacyjnych niezwykle ważne jest umacnianie więzi terapeutycznej z pacjentem i podchodzenie do problemów, a nie samych objawów z zaangażowaniem. Kluczowe jest zachęcanie pacjenta do omawiania trudności i poszukiwania sposobów ich przezwyciężania.
Zazwyczaj w zaburzeniach psychosomatycznych nie zaleca się farmakoterapii, jednak w niektórych przypadkach, szczególnie gdy współwystępują objawy depresyjne, lękowe lub zaburzenia snu, psychiatra może rozważyć leczenie farmakologiczne.
Pacjentom warto proponować również treningi relaksacji, techniki oddechowe, ćwiczenia uważności (mindfulness) oraz psychoedukację w zakresie wpływu psychiki na zdrowie.
Skuteczna terapia zaburzeń psychosomatycznych wymaga czasu, zaangażowania i współpracy ze specjalistą, jednak przynosi długofalowe efekty – nie tylko w zakresie redukcji objawów, ale także poprawy jakości życia i lepszego funkcjonowania w relacjach i pracy.
Czas trwania terapii zaburzeń psychosomatycznych jest zmienny i zależy od wielu czynników – w tym głębokości objawów, ich przewlekłości, gotowości pacjenta do pracy terapeutycznej, a także współistniejących zaburzeń psychicznych. U części pacjentów poprawa może nastąpić po kilkunastu miesiącach regularnej terapii, jednak w przypadku długo utrzymujących się objawów, terapia może trwać nawet kilka lat. Duże znaczenie ma systematyczność, relacja terapeutyczna, doświadczenie psychoterapeuty oraz włączenie pracy nad zmianą stylu życia.
Gabinet Psychoterapii prof. Donaty Kurpas we Wrocławiu zapewnia pacjentom kompleksową opiekę, łączącą wiedzę kliniczną z indywidualnym podejściem do historii życia i przeżywanych trudności. Pacjenci cierpiący z powodu objawów psychosomatycznych często czują się niezrozumiani, wyczerpani wieloletnimi dolegliwościami i ich bezskuteczną diagnostyką oraz pozbawieni poczucia wpływu na własny stan zdrowia. W takich przypadkach kluczowa jest pomoc doświadczonego psychoterapeuty, który uwzględni związek pomiędzy psychiką a ciałem i stworzy bezpieczną przestrzeń do pracy nad przyczynami objawów.
Prof. Donata Kurpas to specjalistka z bogatym dorobkiem naukowym i wieloletnią praktyką w pracy z pacjentami. Jej podejście cechuje profesjonalizm, empatia i głębokie zrozumienie mechanizmów psychofizycznych. Terapia zaburzeń psychosomatycznych pod jej opieką to realna szansa na odzyskanie równowagi, dobrego samopoczucia i trwałą poprawę jakości życia.
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zaburzeń psychosomatycznych.
Zaburzenia psychosomatyczne leczy przede wszystkim psychoterapeuta lub (rzadziej) psychiatra. We Wrocławiu kompleksową pomoc w tym zakresie oferuje m.in. Gabinet Psychoterapii prof. Donaty Kurpas.
Czas trwania terapii psychosomatycznej zależy od głębokości problemu i indywidualnych cech pacjenta – zwykle trwa od kilkunastu miesięcy do nawet kilku lat. Kluczowe jest zaangażowanie pacjenta, relacja z psychoterapeutą i systematyczna praca nad zmianą mechanizmów zachowania oraz emocjonalnego reagowania.
Leczenie opiera się głównie na psychoterapii, np. w nurcie psychodynamicznym lub z elementami terapii behawioralnej. W niektórych przypadkach pomocne są techniki relaksacyjne oraz farmakoterapia wspomagająca.
Bóle psychosomatyczne to dolegliwości fizyczne, które wynikają z napięcia psychicznego, a nie z uszkodzenia tkanek. Mogą dotyczyć różnych części ciała i pojawiać się m.in. u dziecka lub dorosłego w sytuacjach przewlekłego stresu.