Nie. To specyficzna jakość przeżywania. Może dotyczyć nawet co piątej osoby w populacji ogólnej (występuje zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn).
Każdy z nas jest odmienny w kontekście doświadczeń, przeżywania, emocji oraz tego co w nas powoduje poruszenie, jak również z czym sobie radzimy, a z czym mamy trudność na różnych poziomach naszej psychiki. Osoby z wysoką wrażliwością intensywniej odczuwają bodźce z otoczenia.
Nie określono jednoznacznie z czego wynika wysoka wrażliwość. Zakłada się tu znaczenie pierwszych relacji (w systemie rodzinnym), zmiennych środowiskowych oraz tło genetyczne.
Więcej o psychice:
Co to jest silna psychika? Jak rozpoznam, że mam silną psychikę?
Nie są to synonimy, ale osoby z wysoką wrażliwością często mówią o sobie, że są introwertykami. Związane jest to z bogatym przeżywaniem i częstym pozostawaniem w relacji z samym sobą. Część osób wysoko wrażliwych będzie jednak funkcjonować jako ekstrawertycy.
Introwertyczność dotyczy źródła siły, która pochodzi z relacji wewnętrznej, ale jest wyczerpywana w relacjach z innymi. Z kolei wysoka wrażliwość dotyczy obszaru emocjonalnego i sensorycznego.
Zwykle u osób wysoko wrażliwych występują: zwracanie uwagi na szczegóły i duża łatwość zapamiętywania ich, trudności z radzeniem sobie ze stresem i związane z tym zmęczenie emocjonalne, zwracanie uwagi na dokładne wykonywanie zadań, kreatywność i duża wrażliwość na sztukę, intuicja wynikająca z empatii, trudności z wielozadaniowością, gwałtowne reagowanie w sytuacjach społecznych, potrzeba budowania bliskich relacji (w tym niechęć do small talków), unikanie konfliktów i chęć utrzymania spokoju, a także trudności adaptacyjne przy zmianie otoczenia.
Dodatkowo odpowiedz na poniższe pytania:
Większość odpowiedzi TAK na powyższe pytania może świadczyć o tym, że jesteś osobą wysoko wrażliwą.
Możesz także wykonać poniższy test (Skala Osoby Wysoko Wrażliwej opracowana przez Elain i Arthura Aron). Jedna odpowiedź pozytywna to jeden punkt. Nie przyznawaj jednak punktu, jeżeli czujesz się tak tylko chwilowo w odpowiedzi na sytuację życiową. Punkt za dane stwierdzenie oznacza, że masz w sobie takie cechy od dawna i rzeczywiście utożsamiasz się z nimi.
1. Reagujesz na te same rzeczy (filmy, książki, zdarzenia) głębiej niż inni i bardziej je analizujesz.
2. Zauważasz detale albo drobne zmiany w swoim otoczeniu, kiedy inni jeszcze nie są ich świadomi, lub wcale ich nie dostrzegają.
3. Głośne dźwięki lub ostre światła czy nieprzyjemne zapachy szybko zaczynają Cię drażnić, ale jesteś też łatwo w stanie wyczuć delikatne aromaty czy ciche dźwięki, których nie zauważają inni.
4. Często czujesz się przeciążony i masz ochotę na przerwę od widywania innych i uczestnictwa w życiu społecznym.
5. Jesteś dość wrażliwy na ból np. zastrzyki, ukłucia owadów itp.
6. Jesteś wrażliwy na działanie kofeiny.
7. Niespodziewany, głośny dźwięk albo ktoś, kto chwyta Cię znienacka pod boki sprawia, że aż podskakujesz (albo reagujesz krótkim odczuciem strachu).
8. Wolisz robić tylko jedną rzecz niż kilka naraz, bo inaczej zaczynasz się gubić w każdej z nich.
9. Kiedy masz do zrobienia dużo rzeczy w krótkim czasie, panikujesz.
10. Nie lubisz robić czegokolwiek pod okiem innych, bycie obserwowanym Cię stresuje i sprawia, że zaczynasz tracić pewność w rękach i robisz błędy.
11. Nie lubisz pełnych przemocy filmów czy obrazów w telewizji/mediach społecznościowych, starasz się ich unikać.
12. Przystosowanie się do zmian przychodzi Ci trudno.
13. Czujesz się rozdrażniony, kiedy wokół Ciebie dzieje się zbyt wiele.
14. Kiedy jesteś głodny, tracisz nad sobą kontrolę, nie możesz skoncentrować się, boli Cię głowa albo czujesz się osłabiony.
15. Masz tendencję do detalicznego analizowania wydarzeń, które przytrafiają Ci się.
16. Potrafisz bardzo dobrze współodczuwać z innymi ludźmi, rozumiesz co przeżywają, jesteś wrażliwy na zmiany ich nastrojów.
17. Udzielają Ci się emocje innych albo emocje pokazywane w filmie/książce.
18. Natura lub sztuka bardzo Cię poruszają i potrafią wywołać w Tobie głębokie odczucia.
19. Masz bogate życie wewnętrzne.
20. Nie lubisz chaosu, czujesz się źle w takim otoczeniu.
21. Nie lubisz konfrontacji, starasz się unikać konfliktów.
22. Często bywasz nieufny, zanim podejmiesz jakieś działanie, najpierw analizujesz i zastanawiasz się.
23. Kiedy byłeś dzieckiem rodzice lub nauczyciele postrzegali Cię jako osobę nieśmiałą lub nadwrażliwą.
24. Równie często słyszałeś, że masz sobie odpuścić, nie brać rzeczy tak serio, albo że powinieneś się zahartować/stać się silniejszy.
25. Podejmowanie decyzji zajmuje Ci dużo czasu i wyrzucasz sobie, jeśli ta decyzja okaże się zła.
Jeśli uzyskałeś 13 lub więcej odpowiedzi TAK, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś osobą wysoko wrażliwą.
Nasze otoczenie jest pełne bodźców: obrazów, zapachów, dźwięków, relacji na różnych poziomach bliskości. Powoduje to uczucie przeciążenia i docelowo zmęczenia u osób wysoko wrażliwych.
Co wobec tego robić?
Kiedy wybrać psychologa, psychiatrę, psychoterapeutę, a kiedy coacha? Jaką psychoterapię wybrać?
Pamiętaj o dużej podatności tej osoby na zranienie oraz o tym, że będzie potrzebowała więcej czasu na uspokojenie. Nie staraj się to przyspieszać, nie ponaglaj. Zostaw przestrzeń na dynamikę bliskiej Ci osoby.
Postaraj się pamiętać, że sytuacje konfliktowe są czułym punktem osoby wysoko wrażliwej: zachowaj czułość i delikatność, ale stawiaj granice. Osoba wysoko wrażliwa zwykle pragnie pozostania w relacji, ale czasami wycofuje się i stąd nie poznaje granic w relacji. Jeśli doświadczysz wybuchu agresji w relacji z osobą wysoko wrażliwą – pamiętaj, że jest on konsekwencją lęku czy bezsilności i postaraj się wówczas o wyrozumiałość.
Osoba wysoko wrażliwa wytrzyma mniej bodźców w porównaniu do osoby bez takiej wrażliwości. Jeżeli chcesz umówić się z nią poza domem, wybierz spacer w parku lub lesie w miejsce głośnej restauracji.
Jeśli bliski Ci osoba powie, że chciałaby pobyć w samotności – uszanuj to i postaraj się nie traktować tego jako krytyki waszej relacji. To naturalna potrzeba osób z wysoką wrażliwością. Wręcz zachęcaj do tego bliską Ci osobę.
Nie krytykuj wysokiej wrażliwości. To nie ubranie, które można zmienić. Jeżeli zależy Ci na tej relacji – spróbuj przyjrzeć się jej głębokości i bogactwu przeżyć oraz temu co ta relacja wnosi do Twojego życia. Intymność i bliskość w relacji to właśnie wynik wysokiej wrażliwości.
Jeżeli widzisz, że Twój bliski z wysoką wrażliwością ma trudności z codziennym funkcjonowaniem, zachęć do konsultacji u psychoterapeuty. Psychoterapia zajmuje się przede wszystkim poznaniem świata wewnętrznego. To często ułatwia funkcjonowanie osobom z wysoką wrażliwością.
Przeczytaj także:
Najczęściej zadawane pytania przed rozpoczęciem psychoterapii
Co to jest psychoterapia? I kto powinien z niej skorzystać?