Jaką psychoterapię i u jakiego u psychoterapeuty wybrać? Krótko czy długoterminową?

Co to jest psychoterapia?

Psychoterapia jest metodą leczenia zaburzeń sfery psychicznej. Pierwsze spotkania określają genezę oraz charakter trudności, a także rozpoczynają drogę ku zmianom – o ile taka jest decyzja pacjenta. Zwykle do psychoterapii zgłaszają się osoby z zaburzeniami depresyjnymi, lękowymi, wynikającymi z nich uzależnieniami, ale także pacjenci mający trudności w codziennym funkcjonowaniu, których przyczyna pozostaje niejasna. Coraz częściej psychoterapia ma charakter nie tylko terapeutyczny, ale przede wszystkim rozwojowy. Ułatwia funkcjonowanie u osób bez objawów zaburzeń psychicznych, ale z trudnościami, które mogą sprzyjać powstawaniu zaburzeń psychicznych. W takiej formie – psychoterapia zapobiega powstawaniu lub pogłębianiu się zaburzeń psychicznych.

Dlaczego psychoterapia zaczyna być tak popularna?

Zakłada się, że w Polsce blisko jedna czwarta dorosłych Polaków ma trudności sfery psychicznej i może potencjalnie odnieść korzyści z psychoterapii, zwłaszcza, że okazuje się ona skuteczna w modelowaniu mechanizmów radzenia sobie z takimi trudnościami dnia codziennego jak: konflikty w relacjach, czy zaburzenia funkcjonowania po utracie wartości: osoby, pracy, zdrowia (dlatego zalecana jest pacjentom z ciężkimi chorobami np. onkologicznymi).

W ostatnich dziesięcioleciach nastąpił powrót do postrzegania zdrowia psychicznego jako kluczowego dla zdrowia somatycznego (ciała). Zdrowie psychiczne buduje umiejętność rozpoznawania emocji i radzenia sobie z nimi, zwłaszcza gdy są dla nas trudne (lęk, gniew, złość), ale także logiczne myślenie i czerpanie z doświadczenia. Integracja między zdrowiem psychicznym i somatycznym oraz powrót do prawidłowego funkcjonowania nawet przy chwilowym zachwianiu – sprzyjają radzeniu sobie zarówno z trudnościami psychicznymi jak i somatycznymi. Brak tej integracji oraz uruchamianie destrukcyjnych mechanizmów adaptacyjnych w ramach radzenia sobie z występującymi trudnościami (zarówno psychicznymi jak i somatycznymi) – może przyczyną zaburzeń psychosomatycznych, których główną metodą leczenia jest psychoterapia.

Więcej o problemach psychologicznych.

Jaki jest cel psychoterapii?

Celem każdej psychoterapii, niezależnie od nurtu, jest pomoc w czerpaniu radości i sensu życia. Psychoterapia jest procesem zamkniętym w czasie, którego koniec jest równoznaczny z powstaniem u pacjenta mechanizmów radzenia sobie z trudnościami, których konfrontowanie przed psychoterapią powodowało zaburzenia funkcjonowania. Odczuwanie i przeżywanie są obszarami, które pacjent poznaje w relacji z psychoterapeutą. To co poznane można modelować, ale można także przeżywać jako zasób. Ważne, aby zostało dookreślone, nie będzie wówczas indukować trudnych emocji.

Doświadczenia przeszłości, pierwsze relacje, ale przede wszystkim pokoleniowe deficyty budują nasz poziom nieświadomy warunkujący przeżywanie i reagowanie. W ramach tego poziomu przeszłość zlewa się z teraźniejszością. Dlatego często pacjenci są zaniepokojeni tym, że odczuwają „niepasujące” do danej sytuacji emocje lub przeżywają dane wydarzenie nieracjonalnie silnie. Wszystko ma jednak swoją przyczynę. Jej odnalezieniem zajmuje się psychoterapia.

Czy psychoterapia to rozmowa?

Psychoterapia to nie tylko rozmowa. Dialog jest narzędziem, ale istotniejsze jest odczuwanie, fantazje, przeżycia pojawiające się w relacji z psychoterapeutą – to one stanowią trzon pracy nad poznaniem i zmianą. Dlatego tak ważna jest cykliczność spotkań (w nurcie psychodynamicznym 1-2 razy w tygodniu) oraz praca wykonywana przez pacjenta między sesjami. Efekty z psychoterapii odnoszą przede wszystkim osoby prowadzące wnikliwą obserwację między sesjami i podsumowują je w ramach spotkań z psychoterapeutą. Ciąg pojawiających się pytań inspiruje do refleksji, nie ma jednak oczekiwania, że odpowiedzi pojawią natychmiast. To proces. W ten sposób psychoterapeuta wskazuje na obszary którym warto przyjrzeć się, które pacjent przykrywa lub które są omijane.

W miejsce odczuwania emocji mogą pojawiać się dolegliwości ciała. Struktura osobowości i mechanizmów obronnych powoduje, że np. łatwiej odczuwać ból głowy, kręgosłupa lub serca niż złość, łatwiejszym dla naszej psychiki może być wzrost ciśnienia niż przeżycie bezsilności, łatwiejszym jest przeżywanie biegunki niż lęku.

Psychoterapia to jednak ukierunkowany dialog składający się z pytań, ale także podsumowania i technik radzenia sobie z objawami, które stosuje się między spotkaniami. Powstają mechanizmy radzenia sobie z trudnościami, które warto implementować poza gabinetem.

U każdego pacjenta etapy psychoterapii będą miały inną długość, ale można je podsumować jako:

1. Wstępna diagnoza na podstawie wywiadu
2. Praca nad zmianą
3. Osadzenie w zmianie
4. Podsumowanie terapii

Więcej o tym na czym polega psychoterapia: https://donatakurpas.pl/na-czym-polega-psychoterapia/

Kiedy pomyśleć o psychoterapii?

Psychoterapia jest podstawową metodą leczenia zaburzeń lękowych i depresyjnych, zwłaszcza połączonych z myślami i próbami samobójczymi. Często łączona jest tu z farmakoterapią (leczeniem lekami).

Na pewno warto pomyśleć o psychoterapii, gdy masz wrażenie, że dana trudność utrzymuje się i wykorzystano już wszystkie własne narzędzia, czyli nawracają lub nasilają się u Ciebie lub Twoich bliskich: poczucie smutku, bezradność, zaburzenia codziennego funkcjonowania, konflikty w ważnych relacjach, zaburzenia koncentracji, zamartwianie się, poczucie bycia na krawędzi, nasilona potrzeba sięgania po alkohol lub inne używki, kompulsywne objadanie się lub inne czynności kompulsywne (np. autodestrukcyjne – uszkodzenia ciała).

Psychoterapia przyniesie ulgę, zwłaszcza gdy powyższe zaburzenia towarzyszą trudnym sytuacjom życiowym (żałoba, wypadek, napad, gwałt, molestowanie lub inne skrajne sytuacje).

Często korzyści z psychoterapii uzyskują także osoby z wątpliwościami dotyczącymi orientacji seksualnej i tożsamości. A także mające trudność z kontrolowaniem i wyrażaniem emocji, czyli zarówno z wybuchami agresji jak i deficytami odczuwania. Jak również osoby zgłaszające poczucie wypalenia, trudności w dookreśleniu celów życiowych czy radzenia sobie z napięciem.

Jaką psychoterapię wybrać indywidualną czy grupową?

Warto umówić się na pierwszą sesję u wybranego psychoterapeuty, aby dookreślić obszar, nad którym chcielibyśmy pracować. Psychoterapeuta pomoże w decyzji, czy wskazana jest psychoterapia indywidualna, czy też grupowa.

Z psychoterapii indywidualnej korzyści odnoszą pacjenci np. kierujący się chęcią poznania wewnętrznych mechanizmów, odszukania lub wzmocnienia relacji wewnętrznej, czy wymagający zmian w strukturze osobowości.

Psychoterapia grupowa pozwoli na poznanie naszego funkcjonowania w relacjach oraz trudności tam zachodzących. W psychoterapii grupowej biorą udział pacjenci z podobnymi trudnościami.

Psychoterapia indywidualna może towarzyszyć grupowej i w ten sposób prowadzone jest leczenie w ośrodkach stacjonarnych lub na oddziałach dziennych.

Ile będzie trwać psychoterapia?

Do osiągnięcia dojrzałości mechanizmów radzenia sobie z trudnościami oraz wymodelowania wewnętrznej wspierającej i opiekuńczej relacji, w której w miejsce opresji i karania występuje zrozumienie i twórcze współdziałanie w ramach wewnętrznej integracji. Czyli u każdego pacjenta psychoterapia będzie miała inny czas trwania i przebieg.

Podczas pierwszej sesji rozmawiamy o obszarze lub trudnościach, które będą celem psychoterapii. Pierwsza sesja pozwala także na doświadczenie warsztatu danego psychoterapeuty. W miarę trwania procesu terapii – cel terapii może ulegać dookreślaniu i modyfikacji.

W niektórych sytuacjach wystarczy kilka spotkań (np. gdy celem terapii jest domknięcie żałoby u osoby wcześniej funkcjonującej bez zaburzeń). W innych – proces trwa kilka miesięcy lub lat. Pamiętajmy, że jeżeli celem terapii są zmiany w strukturze osobowości – terapia krótkoterminowa poradzi sobie z objawami, trudno jednak oczekiwać szybkiego wymodelowania zmian w mechanizmach, które utrzymywały się przez dziesiątki lat – wówczas zaleca się terapię długoterminową.

Terapia krótkoterminowa zwykle trwa od dwóch do sześciu miesięcy, średnioterminowa od sześciu miesięcy do roku, długoterminowa trwa kilka lat.

Czy psychoterapia może być bolesna?

Nikt z nas nie lubi przeżywać dyskomfortu. Jeżeli odczuwamy jednak potrzebę zmiany warto pamiętać o tym, że z nieprzyjemnymi odczuciami w procesie terapeutycznym będziemy konfrontować się przy wsparciu profesjonalisty. Celem nie jest ból, ale poznanie. To bywa bolesne, ale w efekcie wyindukuję zmianę, która prowadzi do nowej perspektywy odczuwania i przeżywania. Często to wykluczone pokłady trudnych emocji (nagromadzone przez dziesiątki lat) powoduje powstawanie objawów. Wówczas psychoterapia przypomina archeologię: odsłania warstwa po warstwie struktury w świecie psychicznym.

Najważniejszymi kamieniami milowymi psychoterapii jest nasz dyskomfort. Warto rozmawiać o nich z psychoterapeutą. Pamiętajmy także, że proces psychoterapii ma charakter spirali: będziemy doświadczać okresów poprawy, ale również pogorszenia, zawsze jednak będziemy wracać na wyższy poziom rozumienia naszej relacji wewnętrznej, która jest kluczowa dla uzyskania integracji między naszymi jakościami budującymi osobowość.

Jaki nurt psychoterapii jest najlepszy?

Zależne jest to od trudności u danej osoby. Psychoterapia jest szyta na miarę pacjenta i na bieżąco dostosowywana do obszarów nad którymi pracujemy. Mogę mieć w psychoterapii pacjentów z nerwicą obsesyjno-kompulsywną, ale z każdą osobą będę pracować inaczej, ponieważ u każdego osobowość oraz konstelacja mechanizmów i schematów indukowana przez osobowość są odmienne.

Więcej o nurtach psychoterapii.

Jaka jest skuteczność psychoterapii?

Zależne jest to od wielu czynników, ale przede wszystkim gotowości na zmianę oraz konfrontowanie się z tym co może okazać się trudne. Warto, aby pacjent sam wybrał swojego psychoterapeutę oraz szczerze odpowiedział na pytanie: Czy to dobry moment w moim życiu na psychoterapię? Czy znajdę czas na obserwację między sesjami oraz regularne i aktywne uczestniczenie w sesjach? Czy mam przestrzeń na konfrontowanie się z dyskomfortem?

Psychoterapia jest trudną pracą, której nie wykona sam psychoterapeuta. W procesie psychoterapii wszechobecne jest wsparcie, ale psychoterapeuta podąża pół kroku za pacjentem, które decyduje o kierunku i zakresie wspólnej podróży.

Zwłaszcza w psychoterapii psychodynamicznej pracujemy na głębszych poziomach, ważna jest więc gotowość do odsłonięcia lub zmierzenia się z trudnościami w tym odsłonięciu. Dlatego warto przyjrzeć się podczas pierwszej konsultacji jak czujemy się w relacji z danym psychoterapeutą i jeżeli nie mamy pewności – zgłosić się na sesje do innej osoby.

Pamiętajmy – psychoterapia to przede wszystkim trud pacjenta i to pacjent ma prawo do poszukiwania najlepszego dla siebie terapeuty. Wówczas zwiększamy szansę na to, że psychoterapia przyniesie efekty.

Psychoterapia nie wnosi gotowych rozwiązań, ale na tyle stabilizuje relację wewnętrzną, że rozwiązania zaczynają być oczywiste. Psychoterapia nie spowoduje, że przestaniemy odczuwać trudne emocje, ale wprowadzi ich rozumienie, a także mechanizmy wewnętrznego uspokajania, aby te emocje nie zaburzały naszego funkcjonowania. Psychoterapia wymodeluje przestrzeń między odczuwaniem i działaniem – w miejsce impulsów pojawią się przemyślane reakcje, które nie zachwieją naszą relacją wewnętrzną, a tym samym – relacjami z ważnymi dla nas osobami.

Więcej o relacji wewnętrznej i komunikowaniu się w tej relacji.

Ustąpią główne objawy, ale czy jeszcze coś zmieni się po psychoterapii?

Obszar emocji będzie rozumiany, a w okresy pogorszenia naszego samopoczucia wprowadzimy inną optykę – czasami dając sobie przestrzeń na gorsze samopoczucie, a czasami rozumiejąc co jest przyczyną gorszego samopoczucia (a to może uspokajać). To co obserwuję u pacjentów pod koniec psychoterapii to większa radość z życia i relacji z najbliższymi, brak frustracji przy konfrontowaniu się z niekontrolowalnym, docenianie własnych zasobów i ich wykorzystywanie we wszystkich obszarach oraz poczucie wewnętrznej stabilności i spokoju. Zmiana dotyczy więc funkcjonowania zarówno w życiu osobistym jak i zawodowym.

Psychoterapia bazuje na wzmacnianiu i rozwoju wewnętrznej siły, która jest w każdym z nas. Czasami ulega przykryciu przez doświadczenia i emocje, ale nigdy nie znika. Milton Erickson powtarzał: „Pacjenci znają rozwiązania swoich problemów. Oni tylko nie wiedzą, że je znają”. W odzyskaniu tej wiedzy pomaga psychoterapia.

Więcej o tym jak dochodzi do zmiany w psychoterapii.

Jak przekonać bliską osobę do psychoterapii?

To bardzo indywidualna decyzja. Zwłaszcza u mężczyzn psychoterapia jest równoznaczna z przyznaniem się do słabości (co nadal jest niedopuszczalne w naszym kręgu kulturowym). Z dużą nadzieją obserwuję jednak coraz częściej zgłaszających się do terapii mężczyzn i aktualnie około połowy moich pacjentów to mężczyźni.

Psychoterapia niezależnie od płci jest procesem bardzo intymnym, dlatego pozostawmy bliskiej nam osobie wybór zarówno psychoterapeuty jak i czasu podjęcia psychoterapii. Nie domagajmy się, nie szantażujmy, nie zmuszajmy. Wspierajmy, doradzajmy, pomagajmy, jeżeli bliska nam osoba o to poprosi.

Bardzo mnie cieszy, że znacznie zmniejszyła się stygmatyzacja osób korzystających z psychoterapii. W dużej mierze dzięki ostatniej pandemii, kiedy zaczęto tak dużo mówić o znaczeniu naszego funkcjonowania psychicznego oraz konsekwencjach nieleczonych zaburzeń. Wzrasta więc liczba osób kontaktujących się z psychoterapeutami i warto bliskiej nam osobie wskazać kogoś znajomego kto odniósł korzyści z psychoterapii.

Więcej o tym, kiedy wybrać psychologa, psychiatrę, psychoterapeutę, a kiedy coacha.

Jakie wykształcenie powinien mieć psychoterapeuta?

Ukończone studia wyższe i 4-letnie szkolenie w certyfikowanym ośrodku. Przed podjęciem decyzji o terapii u danego psychoterapeuty warto także sprawdzić, czy ukończył staże kliniczne (w tym na oddziałach szpitalnych specjalizujących się w leczeniu zaburzeń z wykorzystaniem psychoterapii) oraz czy na bieżąco uaktualnia swoją wiedzę w ramach seminariów i konferencji specjalistycznych.

Psychoterapeuta jest zobowiązany to ukończenia terapii szkoleniowej (tak zwana terapia własna) oraz superwizowania procesów psychoterapeutycznych (dlatego czasami psychoterapeuta poprosi o zgodę na nagrywanie sesji).

Oczywiście każdego psychoterapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa.

Co to jest superwizja?

Superwizja to omówienie psychoterapii pacjentów z innym psychoterapeutą o większym doświadczeniu. Celem jest pozyskanie innej perspektywy oraz czerpanie z doświadczenia superwizora. Pamiętajmy, że proces psychoterapii jest oparty na relacji, w której zachodzą takie zjawiska jak w każdej innej bliskiej relacji – jest to wykorzystywane w procesie modelowania struktur osobowości pacjenta, ale może sprzyjać omijaniu pewnych obszarów. Obiektywne spojrzenie z innej perspektywy sprzyja kreatywnemu rozwojowi relacji między pacjentem i psychoterapeutą.

Superwizja (podobnie jak psychoterapia) może mieć charakter indywidualny lub grupowy.

Kiedy kończy się psychoterapię?

To wspólna decyzja pacjenta i psychoterapeuty. O każdej chęci zakończenia terapii warto rozmawiać z psychoterapeutą. Czasami pojawia się ona, ponieważ przechodzimy na niższy poziom przeżywania, w którym zaczynamy odczuwać dyskomfort. Brak poprawy w procesie terapii jest również ważną informacją. Psychoterapeuta może wówczas zaproponować zmianę nurtu psychoterapii czy dołączenie farmakoterapii w ramach konsultacji psychiatrycznej.

Warto pamiętać, że nie łączy się psychoterapii z farmakoterapia u jednego terapeuty. Psychoterapeuta zasugeruje konsultację psychiatryczną u wybranego przez pacjenta lekarza.

Zakończenie terapii jest ważnym doświadczeniem, które również pokazuje nam model żegnania się z bliskimi osobami. Tak jak każda relacja – tak relacja psychoterapeutyczna podlega swojej dynamice, a w przypadku psychoterapii – ma swój nieuchronny koniec, który jest dla pacjenta początkiem funkcjonowania z nowymi jakościami w relacji wewnętrznej, a tym samym w relacjach zewnętrznych.

Najczęściej zadawane pytania przed rozpoczęciem psychoterapii.