Problemy psychologiczne. Czy każdy jest narażony?

Problem psychologiczny jak się objawia?

Falowanie naszego samopoczucia (od radości po smutek) jest procesem naturalnym. Jeśli jednak mamy wrażenie, że większość godzin w ciągu dnia i większość dni w tygodniu wypełniona jest „złym” samopoczuciem i cierpieniem – warto przyjrzeć się naszemu przeżywaniu i odpowiedzieć na poniższe pytania:

• Czy czerpiemy radość z kontaktów z innymi?
• Czy mamy ochotę wychodzić z domu?
• Czy na myśl o pewnych obszarach naszej pracy odczuwamy radość?
• Czy nasze zainteresowania są urozmaicone, czyli czy nie ograniczają się np. tylko do oglądania telewizji?
• Czy płacz jest rzadkością, a śmiech i radość są częstsze?
• Czy wykonujemy ze spokojem swoje codzienne obowiązki, a niektóre z nich sprawiają nam przyjemność?
• Czy mamy wrażenie sprawczości i stopniowej realizacji naszych zadań?
• Czy nasz tok myślenia jest klarowny i uporządkowany, a watki powiązane logicznie?
• Czy treści naszych myśli są różne, dynamicznie zmieniają się zależnie od okoliczności?
• Czy nasze relacje z bliskimi są oparte na zaufaniu, wzajemnym wsparciu i przynoszą poczucie spokoju?
• Czy nasz nastrój jest w miarę stabilny i nawet po chwilowym napięciu wraca „do normy”?
• Czy zasypiamy bez trudności i budzimy się wypoczęci?

Jeśli odpowiemy NIE na większość z powyższych pytań – warto zastanowić się nad wstępną konsultacją z psychoterapeutą.

Z pewnością takiej konsultacji wymagają osoby z gwałtownymi zmianami nastroju (zwłaszcza gdy są one połączone z wahaniami od nienawiści po idealizację bliskich osób), urojeniami (fałszywymi przekonaniami, których nie można zmienić żadnymi logicznymi i racjonalnymi argumentami), omamami (fałszywymi lub też nieprawdziwymi doznaniami zmysłowymi np. głosy mimo pustego pokoju) i natręctwami (uporczywie pojawiającymi się myślami wywołującymi napięcie) oraz towarzyszącymi im kompulsjami (czynnościami służącymi rozładowaniu napięcia powstającego w konsekwencji natręctwa).

Pierwsza konsultacja u psychoterapeuty nie jest zobowiązaniem do podjęcia terapii. Może służyć wyjaśnieniu nurtujących nas wątpliwości oraz zwróceniu uwagi objawy, wobec których należy być uważnym. Psychoterapeutę możemy poprosić również o konsultację dotyczącą bliskiej nam osoby, której zachowanie niepokoi nas, a nie zgadza się ona na diagnostykę. Nasza uważność w relacjach jest ważna zwłaszcza w odniesieniu do bliskich, u których w przeszłości rozpoznawano zaburzenia depresyjne lub lękowe. Pamiętajmy, że typowym dla nich jest nawracanie objawów.

Przeczytaj również: Kiedy zgłosić się do specjalisty?

Czy problemy psychologiczne dotyczą tylko najsłabszych?

Z pewnością nie. Przejściowe problemy psychologiczne dotyczą większości z nas. Przedłużające się napięcie, obniżenie nastroju czy zaburzenia snu dotknęły każdego z nas chociaż raz w życiu. Potwierdzają to także badania epidemiologiczne – okazuje się, że co czwarty Polak ma zaburzenia zdrowia psychicznego, którym często towarzyszy nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Dla każdego z nas co innego stanowi stresor (czynnik, który potencjalnie może być początkiem problemów psychologicznych), ponieważ struktura funkcjonowania psychicznego u każdego z nas jest inna. Co więcej konstelacja doświadczeń, mechanizmów radzenia sobie z trudnościami i uwarunkowań społeczno- zawodowych również są odmienne nawet u członków tej samej rodziny. Wszystko to będzie budowało naszą siłę radzenia sobie z codziennymi wydarzeniami, z kolei to będzie warunkowało pojawianie się trudności w funkcjonowaniu psychicznym lub ich brak.

Warto również pamiętać, że samo pojawienie się krótkotrwałego zaburzenia psychicznego (obniżenie nastroju, wewnętrzne napięcie, bólu głowy, zaburzeń snu) nie muszą świadczyć o chorobie psychicznej. Ważne jest, czy objawy te utrzymują się przez wiele tygodni i większość dni w tygodniu i zaburzają nasze codzienne funkcjonowanie, czy też występują okazjonalnie i radzimy sobie z nimi.

Ostatni rok pokazał jednak, że mogą występować stresowy ogólnoświatowe i do takich należy aktualna pandemia. Uruchomiła ona mechanizmy naszej wewnętrznej regulacji i niejednokrotnie pokazała ich słabe strony.

Przeczytaj również:

COVID-19 a problemy psychologiczne. Czy istnieje związek?

Co to jest silna psychika? Jak rozpoznam, że mam silną psychikę?

Jakie są najczęstsze zaburzenia zdrowia psychicznego?

Zaburzenia lękowe – wpływają na nasze zachowania, a wynikają z trudności w zakresie poziomu przeżywania i generowanych przez nie emocji. Często występują one pod postacią wewnętrznego napięcia, ucisku, wrażenia zakleszczania naszego ciała przez coś zewnętrznego lub przybierają postać objawów przypominających zaburzenia ciała (np. ,,kołatania” serca, bóle głowy, bóle pleców, częste oddawanie moczu, drętwienia kończyn, biegunki lub zaparcia). Zdarza się, że jedynym objawem zaburzeń lękowych są np. zaburzenia snu.

Konsekwencją zaburzeń lękowych mogą być zaburzenia depresyjne, nadużywanie substancji psychoaktywnych (leków nasennych, alkoholu, narkotyków), czy częste wizyty u lekarzy oraz bardzo męcząca diagnostyka nie wykazująca żadnych zaburzeń somatycznych.

Odmianą zaburzeń lękowych jest hipochondria.

Do zaburzeń lękowych zalicza się także zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Przeczytaj również: Atak paniki – czym jest i jak sobie z nim radzić?

Zespół stresu pourazowego jest konsekwencją wydarzenia, które spowodowało, że nasze wewnętrzne mechanizmy regulacji przestały być wydolne. Najczęściej to wydarzenie, którego doświadczamy lub jesteśmy jego świadkiem, a dotyczą one zagrożenia śmiercią lub ciężkimi uszkodzeniami ciała. Aktualna pandemia porównywana jest do sytuacji ogólnoświatowego zagrożenia życia, w którym wszyscy uczestniczymy, stąd uważa się, że pewne cechy zespołu stresu pourazowego mogą występować u większości z nas.

W sytuacji zagrożenia życia pojawiają się: granicznie nasilony strach, bezradność i przerażenie. To trudne doświadczenie dla każdego. Jednak w zespole stresu pourazowego pacjent powtórnie przeżywa wydarzenia, które spowodowały traumę, powraca do niego myślami, śni o nich. Zwykle nasilonym emocjom towarzyszą zmiany fizjologiczne w ciele: najczęściej są to napięcia mięśni i bóle.

Konsekwencją objawów są zaburzenia w relacjach społecznych i zawodowych oraz znaczne zaburzenie codziennego funkcjonowania.

Przeczytaj również: Lęk a strach – co to jest, czym się różnią?

Zaburzenia depresyjne mogą być konsekwencją zaburzeń lękowych lub występować niezależnie. Obniżenie nastroju pojawia się naturalnie, gdy jesteśmy zmęczeni, mamy kłopoty (rodzinne lub w pracy), mieliśmy tzw. „zły dzień”. Jeśli jednak mamy wpływ na nasz nastrój, ulega on poprawie i w kolejnych dniach czujemy się lepiej – nasze mechanizmy psychologiczne działają prawidłowo. Obniżenie nastroju, smutek, brak poczucia sensu, brak czerpania radości z wcześniej cieszących aktywności, zwłaszcza gdy utrzymują się przez większość dni tygodnia i przez wiele tygodni – powinny nas zaniepokoić.

Przeczytaj również: Depresja. Czy jest groźna? Jak się objawia? Przyczyny, rodzaje depresji i jej leczenie

Zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi (ADHD) nie dotyczy tylko dzieci. Deficyt uwagi, hiperaktywność, nadpobudliwość ruchowa i impulsywność często są objawami występującymi również u dorosłych. Współwystępują z nimi niskie poczucie własnej wartości, brak samoakceptacji, poczucie niezaradności, braku wpływu, lęk. Prowadzą one do rozwinięcia się zaburzeń depresyjnych, mogą indukować powstawanie uzależnień, zwykle są także przyczyną zaburzeń snu.

Zaburzenia osobowości są konsekwencją struktury funkcjonowania psychologicznego, która powstała we wczesnym okresie rozwoju psychicznego. Zaburzenia te cechuje patologiczny wzorzec funkcjonowania w relacji wewnętrznej (intrapsychicznej) przekładający się na zaburzone relacje z innymi ludźmi (interpersonalne). Zwykle objawy zaburzeń osobowości pojawiają się w okresie dojrzewania i trwają w ciągu życia.

Przeczytaj również: Zaburzenia osobowości – czym są, jak je rozpoznać i leczyć?

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (ChAD – choroba afektywna dwubiegunowa) przeważnie rozpoczynają się w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Charakterystyczne są tu epizody podwyższonego nastroju (manii lub hipomanii) przedzielane epizodami obniżonego nastroju (depresji). Szybkość zmiany faz jest u każdego z pacjentów inna. Obserwuje się także zmienność sezonową (inne nasilenie objawów w okresie zimowym i inne w letnim).

Zaburzenia odżywiania często występują w powyższych zaburzeniach psychicznych, mogą też być rozpoznawane niezależnie. Okresowe obniżone lub nasilone łaknienie nie jest objawem zaburzeń psychicznych, ale może być wpisane w bardziej intensywny okres w pracy, stresowe sytuacje w życiu rodzinnym, czy współwystępować przy zaostrzeniach przewlekłej choroby somatycznej. Jeśli jednak zaburzenia odżywiania utrzymują się bez obiektywnej przyczyny – wymagają pilnej konsultacji psychoterapeutycznej i rozpoczęcia leczenia. Kiedyś uważano, że zaburzenia odżywiania dotyczą głównie płci żeńskiej, jednak coraz częściej rozpoznawane są także u chłopców i mężczyzn.

Przeczytaj również: Anoreksja. Co to jest?

Kiedy skontaktować się z psychoterapeutą?

W przebiegu wszystkich powyższych zaburzeń, które utrzymują się kilka tygodni, warto skontaktować się z psychoterapeutą, który pomoże dookreślić, czy wymagana jest terapia. Jeśli objawy są bardzo nasilone – warto także rozważyć konsultację z psychiatrą i rozpoczęcie farmakoterapii. Jedna metoda terapii nie wyklucza drugiej – często uzupełniają się i przy nasilonych objawach lęku farmakoterapia umożliwia nawiązanie relacji terapeutycznej i rozpoczęcie leczenia w procesie psychoterapii.

Warto jednak pamiętać, że leczenie np. zaburzeń osobowości będzie nieskuteczne tylko przy wykorzystaniu farmakoterapii. Leki poprawią samopoczucie, zmniejszając nasilenie objawów, ale nie wprowadzają zmian w struktury przeżywania i nie modelują cech osobowości.

Warto też pamiętać, że nie łączy się psychoterapii z farmakoterapią. Jeśli potrzebna jest recepta na leki stałe zalecone przez psychiatrę – warto skontaktować się ze swoim psychiatrą lub lekarzem rodzinnym. Lekarz rodzinny może wystawić receptę na każdy lek, w tym zlecony podczas konsultacji psychiatrycznej, o ile otrzyma informację przygotowaną przez psychiatrę zawierającą nazwy leków, ich dawki i zalecony sposób dawkowania.

Przeczytaj również:

Czy psychoterapeuta to psycholog?

Na czym polega psychoterapia?

Jak przygotować się do pierwszej wizyty u psychoterapeuty?

W przestrzeni, w której nikt nie będzie przeszkadzał, warto odpowiedzieć na pytania: Co sprawia mi największą trudność w codziennym życiu? Co warto zmienić? Jakich zachowań z przeszłości warto uniknąć w przyszłości? Od kiedy moje objawy trwają? Kiedy moje objawy nasilają się? Czy bywają okresy bez objawów? Czy ktoś z najbliższej rodziny ma podobne objawy? Czy ktoś z najbliższej rodziny korzystał lub korzysta z pomocy psychoterapeuty? Jaki jest wzorzec moich relacji z ważnymi dla mnie osobami? Na czym polegają podobieństwa między osobami, z którymi mam dobre relacje? Na czym polegają podobieństwa między osobami, z którymi mam niesatysfakcjonujące relacje? Jaki jest mój cel terapii? Co opiszę jako poprawę samopoczucia? Co będzie sygnałem, że cel terapii został osiągnięty?

Od czego rozpoczynać kolejne sesje u psychoterapeuty?

To częste pytanie i trudność pacjentów. Na pewno pojawiło się coś co utkwiło w pamięci po ostatniej sesji, a może było to spotkanie z kimś ważnym, poruszający sen lub sprzeczka z najbliższymi. A może pojawiła się myśl, że warto coś zmienić. Sesja psychoterapeutyczna jest przestrzenią pacjenta, w której warto omówić to co bolesne, trudne, niezrozumiałe, ale to także miejsce dla rozmowy o zmianie i o tym co przynosi nadzieję.

Przeczytaj również: Najczęstsze pytania