Osobowość unikająca: przyczyny, objawy i leczenie

Co oznacza określenie zaburzenia osobowości?

Zaburzenie osobowości to termin odnoszący się do szerokiej gamy stanów psychicznych, charakteryzujących się trwałymi i powtarzalnymi wzorcami myślenia, emocji i zachowań, które odbiegają od normy społecznej, kulturowej i indywidualnej.

Osoby cierpiące na zaburzenia osobowości często doświadczają trudności w relacjach interpersonalnych, radzeniu sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami życiowymi, a także w kontroli swoich emocji. Zaburzenia osobowości mogą wpływać na różne aspekty życia, w tym na funkcjonowanie zawodowe, społeczne, rodzicielskie i emocjonalne.

Zaburzenia osobowości są trudne do diagnozowania i leczenia, ponieważ charakteryzują się głębokimi i trwałymi wzorcami zachowań i myślenia, które zostały wykształcone na przestrzeni wielu lat. Stąd leczenie zaburzeń osobowości zazwyczaj wymaga długoterminowej terapii psychologicznej lub psychiatrycznej, która skupia się na zmianie tych wzorców zachowań i myślenia oraz na rozwijaniu zdrowych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi.

Osobowość unikająca (ang. avoidant personality), zwana także osobowością lękliwą (unikową), jest jednym z typów zaburzeń osobowości. Charakteryzuje się wycofaniem społecznym, lękiem przed odrzuceniem oraz unikaniem sytuacji, w których można znaleźć się w centrum uwagi. Osoby z tą osobowością mają często trudności w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi ludźmi, a także w wyrażaniu swoich emocji.

Więcej o zaburzeniach osobowości.

Jakie są przyczyny osobowości unikającej?

Z jednej strony, przekaz generacyjny może odgrywać rolę w rozwoju tej osobowości. Badania wykazały, że osoby z zaburzeniem osobowości unikającej mają często krewnych, którzy również cierpieli na zaburzenia lękowe. Dlatego warto zwrócić uwagę na historię chorób psychicznych w rodzinie i omówić ją z psychoterapeutą podczas wizyty. Z drugiej strony, wychowanie i doświadczenia w dzieciństwie mogą również wpłynąć na rozwój osobowości unikającej. Osoby, które były wychowywane w atmosferze nadmiernej krytyki lub odrzucenia, mają większe szanse na rozwinięcie tej osobowości. Dlatego ważne jest, aby w toku psychoterapii zobaczyć, w jaki sposób wychowanie i doświadczenia z przeszłości mogą wpłynąć na teraźniejszość i jakie mechanizmy obronne zostały wykształcone w celu przetrwania. Dodatkowo, czynniki społeczne, takie jak izolacja społeczna, trudności w nauce, przemoc czy mobbing, mogą przyczynić się do powstania osobowości unikającej. Osoby z tym zaburzeniem często doświadczały trudności w dzieciństwie, takich jak problemy w relacjach z rówieśnikami, niskie poczucie własnej wartości, czy też konflikty w rodzinie. 

Zrozumienie przyczyn osobowości unikającej jest ważne, ponieważ może pomóc pacjentowi w zidentyfikowaniu i zrozumieniu swoich objawów oraz w rozwoju bardziej efektywnych strategii radzenia sobie z trudnościami. Może to również pomóc w lepszym zrozumieniu siebie i innych ludzi, a także w zwiększeniu poczucia własnej wartości i siły.

Więcej o trudnościach psychologicznych.

Jakie są objawy osobowości unikającej?

Osoby z osobowością unikającą mogą być bardzo samokrytyczne i perfekcjonistyczne, a także wykazywać nadmierną skłonność do planowania i organizacji. Mogą mieć trudności z radzeniem sobie ze stresem, co często prowadzi do izolacji i unikania sytuacji, które mogą poruszać lub spowodować stres. Częstymi objawami są także problemy z zaufaniem do innych ludzi, brak lub niskie poczucie własnej wartości oraz trudności w podejmowaniu inicjatywy i osiąganiu założonych celów. Częste jest przekonanie, że nie jest się wystarczająco dobrym, aby zasługiwać na uwagę lub sukces, co może utrzymywać w poczuciu izolacji, stagnacji i osamotnienia.

Osoby z osobowością unikającą mogą równocześnie wykazywać objawy zaburzeń lękowych, takie jak napady paniki, lęk społeczny, czy lęk związany z krytyką. Mogą także doświadczać objawów depresji, takich jak apatia, smutek, utrata zainteresowań i odczuwania przyjemności z życia.

Warto pamiętać, że objawy osobowości unikającej mogą mieć wpływ na codzienne funkcjonowanie i relacje z innymi ludźmi. Jeśli zauważasz u siebie lub u bliskiej osoby cechy charakterystyczne dla tej osobowości, warto skonsultować się z specjalistą, który może pomóc w diagnozie i leczeniu tego zaburzenia.

Więcej o silnej psychice.

Czy jest możliwe leczenie osobowości unikającej?

Leczenie osobowości unikającej może być długotrwałe, ponieważ osoby z tym zaburzeniem mają często trudności w nawiązywaniu relacji z psychoterapeutą. Istnieją jednak różne metody terapeutyczne, które wspierają radzenie sobie z tym zaburzeniem.

Jedną z nich jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która pozwala przepracować negatywne myśli i wzorce zachowań oraz wspomaga naukę nowych umiejętności społecznych. W trakcie terapii osoba z osobowością unikającą uczy się radzenia sobie z lękiem przed odrzuceniem oraz poznaje techniki, które pomogą jej nawiązać bliskie relacje z innymi ludźmi.

Inną metodą terapeutyczną jest terapia poznawczo-analityczna, która skupia się na pracy nad głębszymi przyczynami zaburzenia. Psychoterapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć, jakie czynniki wpłynęły i nadal wpływają na powstanie jego zachowań i myśli. Kolejnym krokiem jest praca nad zmianami w tych obszarach.

W przypadku osób z osobowością unikającą mogą być także stosowane leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Mają one na celu złagodzenie objawów, takich jak lęk czy depresja, co ułatwia proces terapeutyczny.

Jednak jednym z najczęściej stosowanych podejść terapeutycznych w leczeniu osobowości unikającej jest psychoterapia psychodynamiczna. Psychoterapia ta skupia się na pracy nad głębszymi przyczynami zachowań i myśli, a także na rozwijaniu wewnętrznej siły i zasobów emocjonalnych, które pozwolą radzić sobie z trudnościami w kreatywny sposób.

Podczas terapii psychodynamicznej pacjent wspólnie z terapeutą analizuje doświadczenia z przeszłości, a także bieżące relacje i doświadczenia emocjonalne. Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć, jakie traumy czy konflikty z przeszłości wpłynęły na jego obecne zachowania i myśli oraz jak można zmienić te zachowania na bardziej adaptacyjne. W psychoterapii psychodynamicznej ważną rolę odgrywa relacja terapeutyczna, która ma stanowić lustro stanów psychicznych pacjenta i wspierać w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi ludźmi. Psychoterapeuta stara się stworzyć bezpieczną przestrzeń, w której pacjent może podzielić swoimi przeżyciami oraz prowadzic pracę nad adaptacyjnym wyrażaniem swoich potrzeb i uczuć. Jednym z głównych celów terapii psychodynamicznej w leczeniu osobowości unikającej jest zwiększenie świadomości emocjonalnej pacjenta. Pacjent uczy się rozpoznawać swoje emocje, nazywać je i wyrażać w sposób konstruktywny, co pozwala mu na lepsze radzenie sobie z trudnościami w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi ludźmi. 

Leczenie osobowości unikającej wymaga czasu i zaangażowania, ale dzięki odpowiedniej terapii pacjent może nauczyć się radzić sobie z lękiem przed odrzuceniem oraz nawiązać bliskie relacje z innymi ludźmi. Warto pamiętać, że terapia psychodynamiczna jest skuteczną metodą leczenia tego zaburzenia, która pozwala na uzyskanie trwałych zmian w zachowaniach i myśleniu pacjenta.

Więcej o pracy z emocjami.

Jak długo trwa leczenie zaburzeń osobowości?

Czas trwania leczenia zaburzeń osobowości zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju i nasilenia zaburzenia oraz indywidualnych potrzeb i predyspozycji. Leczenie zaburzeń osobowości jest zwykle długotrwałe i może trwać do kilku lat. Potrzebny jest czas, aby zobaczyć i wprowadzić zmiany w struktury na poziomie przeżywania, które modelowały się latami.

W przypadku leczenia zaburzeń osobowości zazwyczaj stosuje się podejście psychoterapeutyczne, które skupia się na pracy nad długotrwałymi wzorcami zachowań i myślenia, które kształtują osobowość pacjenta. Psychoterapia polega na zidentyfikowaniu problemów, pracy nad nimi, a następnie na rozwijaniu nowych, bardziej funkcjonalnych sposobów zachowań w konsekwencji rozumienia pojawiających się emocji i myśli.

Ze względu na fakt, że proces terapeutyczny jest bardzo indywidualny i złożony, trudno jest określić precyzyjny czas trwania leczenia. Ważne jest, aby pacjent pamiętał, że osiągnięcie postępów może zająć czas. Leczenie zaburzeń osobowości jest procesem ciągłym i wymaga zaangażowania ze strony pacjenta, a także od psychoterapeuty. Ważne jest, aby pacjent po zakończeniu terapii kontynuował pracę nad sobą i korzystał z dostępnych narzędzi, aby utrzymać wewnętrzną stabilność.

Więcej o tym, kiedy warto rozpocząć psychoterapię.

Dlaczego zaburzeń osobowości nie można wyleczyć lekami?

Zaburzenia osobowości są złożonymi problemami psychologicznymi, których przyczyny leżą głęboko w strukturze osobowości i doświadczeniach życiowych. Leki, takie jak przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe, mogą pomóc w łagodzeniu niektórych objawów (lęk, depresja lub zaburzenia nastroju), ale nie przyczynią się do zmiany wzorców psychologicznych.

Leki mogą być stosowane jedynie w celu złagodzenia objawów zaburzeń osobowości, jednak samą przyczynę zaburzenia należy leczyć poprzez psychoterapię, która pozwala na zidentyfikowanie i przepracowanie trudności na poziomie przeżywania, naukę nowych umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, zmianę szkodliwych wzorców zachowań i myślenia, a także na zwiększenie samoświadomości i realistycznego podejścia do codziennego funkcjonowania.

Więcej o tym kiedy psychoterapia jest skuteczna i o nurtach psychoterapii.

Jak zachęcić osobę bliską do podjęcia psychoterapii?

Podejmowanie decyzji o rozpoczęciu psychoterapii może być trudne, zwłaszcza dla osoby która odczuwa wstyd lub niechęć do dzielenia się swoimi słabościami. Poniżej kilka sposobów, jak można zachęcić osobę bliską do podjęcia psychoterapii:

• Okazanie wsparcia i zrozumienia: Przede wszystkim ważne jest, aby osoba bliska wiedziała, że jest akceptowana i wspierana. Okazanie zrozumienia dla jej trudności i problemów może pomóc w przekonaniu jej do psychoterapii.
• Zaproponowanie konkretnych rozwiązań: Zamiast tylko mówić, że osoba bliska powinna pójść na terapię, warto zaproponować konkretne rozwiązania, takie jak znalezienie odpowiedniego terapeuty lub ustalenie planu działań.
• Podkreślenie korzyści z terapii: Warto przypomnieć osobie bliskiej, że psychoterapia może przynieść wiele korzyści, takich jak poprawa funkcjonowania, zwiększenie samoświadomości czy poprawa relacji z innymi ludźmi.
• Przekazanie informacji: Warto podzielić się z osobą bliską informacjami na temat psychoterapii, takimi jak rodzaje nurtów, metody leczenia i osiągane efekty. Warto wspomnieć o osobie z bliskiego otoczenia, która osiągnęła efekty z psychoterapii.
• Wspólny wybór terapeuty: Osoba bliska może czuć się bardziej skłonna do podjęcia terapii, jeśli będzie miała wpływ na wybór psychoterapeuty. Warto pamiętać, że pierwsza wizyta u psychoterapeuty ma zawsze charakter konsultacyjny i nie stanowi zobowiązania do pojęcia terapii.
• Zachęcenie do konsultacji: Jeżeli osoba bliska wciąż jest niepewna co do psychoterapii, warto zachęcić ją do umówienia się na konsultację z psychoterapeutą. W trakcie spotkania terapeuta może odpowiedzieć na pytania i pomóc w podjęciu decyzji, pokazać techniki pracy. Często już podczas pierwszego spotkania pojawia się odczucie ulgi, które często jest powodem kontynuowania psychoterapii.

Więcej o tym, jak pomóc bliskiej osobie, która nie chce wyjść z domu z powodu trudności psychicznych.

Jak poradzić sobie w relacji z osobą bliską, która ma zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości mogą wpływać na relacje z innymi ludźmi, w tym z bliskimi. W zależności od rodzaju zaburzenia, mogą występować trudności z regulacją emocji, nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów interpersonalnych, radzeniem sobie ze stresem, podejmowaniem decyzji, a także z zachowaniem granic i szacunku dla innych.

Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w radzeniu sobie z bliskim, który ma zaburzenia osobowości:

• Wykazuj empatię i zrozumienie: Zaburzenia osobowości mogą powodować duży stres i trudne do opanowania emocje zarówno u osoby z zaburzeniem jak i u bliskich. Staraj się wykazywać empatię i zrozumienie wobec trudności. Niektóre zachowania mogą wydawać się dziwne lub nieodpowiednie, ale dla osoby z zaburzeniami osobowości mogą być one jedynym sposobem radzenia sobie z trudnymi stanami wewnętrznymi.
• Ustal granice: W relacji z bliskim z zaburzeniami osobowości ważne jest, aby ustalić jasne granice. Przyjazne i jednoznaczne wyjaśnienie, jakie zachowania są dla ciebie akceptowalne, a jakie nie, może pomóc w uniknięciu nieporozumień i konfliktów.
• Komunikacja: Zaburzenia osobowości często wpływają na sposób komunikowania się. Możesz pomóc, wybierając sposób komunikacji, który będzie dla was obojga najskuteczniejszy. Staraj się unikać oskarżeń i krytyki, a zamiast tego skupić się na wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb.
• Szukaj wsparcia: Opieka nad osobą z zaburzeniami osobowości może być wymagająca i powodująca dyskomfort. Szukaj wsparcia u rodziny, przyjaciół lub specjalisty. Psychoterapeuci specjalizujący się w terapii interpersonalnej lub terapii dialektyczno-behawioralnej często pomagają osobom z zaburzeniami osobowości w nauce umiejętności radzenia sobie w relacjach interpersonalnych.

Pamiętaj, że relacja z osobą z zaburzeniami osobowości wymaga cierpliwości, wyrozumiałości i poświęcenia czasu. Jednak z odpowiednim wsparciem i narzędziami, można osiągnąć korzystne zmiany.

Najczęstsze pytania przed rozpoczęciem psychoterapii.