Co to jest psychoterapia?

Psychoterapia zajmuje się nie tylko leczeniem chorób psychicznych, ale także pomocą w radzeniu sobie z trudnościami. Opinie na temat psychoterapii i psychoterapeutów zaczęły zmieniać się (również dzięki pandemii SARS-CoV-2), ale nadal mamy do czynienia z dużą stygmatyzacją.

Psychoterapia wspiera poznawanie świata przeżyć, które generują emocje i wpływają na zachowanie oraz perspektywę w świecie zewnętrznym. Często zaskakuje to osoby w trakcie psychoterapii: jak zmiana czy nowa optyka przeżywania mogą wpływać na relacje i kształt tego wydawałoby się niekontrolowalnego? Częste stwierdzenie pacjentów w gabinecie to: „Nie wiem co i jak działa, ale działa”. Psychoterapia na dalszych etapach zajmuje się wprowadzeniem rozumienia w proces zmian oraz znaczenie innej perspektywy niż ta dotychczas przyjmowana przez pacjenta.

A pomaga bardzo wiele niespecyficznych czynników terapeutycznych takich jak przestrzeń na przeżycia, czyli ich uwolnienie, powrót do trudnych przeżyć i konfrontacja z tym, że nie na wszystko mamy wpływ, więc też traumatyczne wydarzenia nie są konsekwencją naszych zaniedbać i uznanie własnych emocji za równie ważne jak inne sfery naszego funkcjonowania (działanie i myślenie).

Więcej o psychoterapii: https://donatakurpas.pl/co-to-jest-psychoterapia-i-kto-powinien-z-niej-skorzystac/

Na czym polega wizyta?

Decyzja o psychoterapii nie jest łatwa. Cierpienie jest równocześnie czynnikiem decydującym, ale często hamującym. W czterech obcych ścianach wobec równie obcego człowieka mamy docierać do najbardziej intymnych obszarów przeszłości i teraźniejszości, z nadzieją, że przyszłość przyniesie ulgę i spokój. Czy proces nie zrani? Co odkryjemy? Będziemy mieć wpływ na zmianę, czy zostaniemy pozbawieni kontroli? To bardzo naturalne wątpliwości, zwłaszcza, gdy nie korzystaliśmy wcześniej z psychoterapii.

Dlatego warto przemyśleć już przed pierwszym spotkaniem: czego oczekujemy, z czym jest nam najtrudniej, jakie mamy hipotezy na temat przyczyn naszych trudności. Pierwsza wizyta zawsze ma charakter konsultacyjny: dookreśla potencjalny zakres terapii i oczekiwania pacjenta, ale co ważniejsze jest próbką przyszłego procesu i pokazuje metodę pracy danego psychoterapeuty. Warto zaufać swojemu odczuwaniu podczas tej wizyty. Jeżeli czujesz brak porozumienia, nie ufasz, masz trudność z byciem w kontakcie, warto rozważyć konsultację u innego psychoterapeuty. Narzędziem w psychoterapii jest również konstrukt osobowości psychoterapeuty – u każdego z psychoterapeutów jest on inny.

Kolejne wizyty budują relację, która umożliwia kontynuowanie drogi: od faktów i wydarzeń przez ich interpretację i emocje, która wzbudzały do poziomu przeżyć w ramach którego zlewa się przeszłość z teraźniejszością i przyszłością. Często pacjenci konfrontują się wówczas z wpływem przeszłości na aktualne emocje oraz pojawianiem się uczuć, które próbowali usunąć ze swojego przeżywania. Rozmowa jest narzędziem, ale leczy poznawanie, przestrzeń na odczuwanie i integracja różnych części osobowości, zwłaszcza tych wykluczonych i zapomnianych.

Kiedy należy iść do psychoterapeuty?

Coraz częściej psychiatrzy otwarcie wskazują pacjentom korzyści wynikające z równoczesnego prowadzenia farmakoterapii i psychoterapii w zaburzeniach lękowych, depresyjnych, zaburzeniach odżywiania, czy wskazują że psychoterapia jest główną metoda leczenia w zaburzeniach osobowości, czy zaburzeniach psychosomatycznych. Często do takich informacji docierają sami pacjenci szukając pomocy w cierpieniu przy wsparciu dr Google.

Ale to nie jedyne wskazania do psychoterapii. Warto ją rozważyć, gdy odczuwamy trudność, która trwa, z którą nie możemy poradzić sobie nawet po nabraniu dystansu do danego wydarzenia. Warto także pomyśleć o psychoterapii, gdy widzimy pewną cyrkularność wydarzeń, powtarzanie, którego nie rozumiemy, czyli nie znajdujemy odpowiedzi na pytania: dlaczego moje relacje zawsze gwałtownie kończą się, dlaczego między mną i bliskimi stale wybuchają awantury, dlaczego w każdej kolejnej pracy konfrontuję się z konfliktami i już po kilku tygodniach czuję potrzebę zmiany miejsca pracy? Psychoterapia może wprowadzić także rozumienie w odczuwanie pustki, braku sensu, trudności w budowaniu relacji.

Więcej o tym w jakiej sytuacji zgłosić się do psychologa, psychiatry, psychoterapeuty, czy coacha.

Czy dziecko również może iść do psychoterapeuty?

Tak, ale warto dopytać przed pierwszą wizytą, czy dany psychoterapeuta prowadzi także terapię dzieci. Pamiętajmy, że choroba dziecka jest dużym obciążeniem dla jego rodziców. Zaburzenia zachowania, brak kontroli nad impulsywnością dziecka, niezrozumiałe decyzje u nastolatków, czy brak kontaktu z małymi dziećmi na pierwszym etapach ich rozwoju – konfrontują rodziców z ich ograniczeniami, które często przeżywane są jak słabość, nieudolność, brak sprawczości. Konsekwencją są zaburzenia na poziomie emocji u rodziców, w tym nasilony lęk w konsekwencji próby walki z niekontrolowalnym. Często więc to rodzice dzieci pozostających w psychoterapii również mogą skorzystać ze wsparcia. Uczucie przewlekłego napięcia wynikającego z martwienia się o efekty terapii dziecka, często potrzeba ograniczenia aktywności zawodowej, ale też rezygnacja z własnych planów i marzeń są trudnymi obszarami w relacji z dzieckiem wymagającym psychoterapii. Dlatego warto pomyśleć o zadbaniu również o świat wewnętrzny rodzica. Po rozpoczęciu psychoterapii przez rodziców – dzieci również zaczynają lepiej funkcjonować i osiągają lepsze efekty w terapii własnej.

Czy należy obawiać się wizyty u psychoterapeuty?

Osoba zagłaszająca się na wizytę do psychoterapeuty jest już po najważniejszym etapie decyzji. Napięcie będzie w naturalny sposób pojawiało się, zwłaszcza, gdy to pierwsze doświadczanie tego typu terapii. Pojawiają się wątpliwości, o których warto rozmawiać już podczas pierwszej (konsultacyjnej) sesji: czy to terapia dla mnie, czy nie odkryję czegoś z czym trudno będzie żyć, czy terapia będzie trwać całe życie? Jednak także osoby kontynuujące psychoterapię często odczuwają napięcie. To również zupełnie naturalne, także po kilku miesiącach czy latach terapii. Warto pamiętać wówczas, że może być ono wskaźnikiem ważnego etapu terapii i porozmawiać o odczuciach (również ciała) ze swoim psychoterapeutą.

Pracujemy w psychoterapii w strukturach świata wewnętrznego. To odczucia (emocje i symptomy ciała) są decydującymi w poznawaniu przyczyn, a ich integracja z poziomem racjonalnym (myśli i działań) – decyduje o zmianie. Warunkowane jest to jednak obiektywnym wsparciem i ukierunkowaniem ze strony psychoterapeuty. Nie warto więc decydować się na terapię u członka naszej rodziny, czy u naszej koleżanki, która jest psychoterapeutką, jak również nie warto poszukiwać psychoterapeuty, który jest znajomym naszych znajomych. Warto natomiast skonfrontować się z różnymi perspektywami, które pojawią się w relacji z obiektywnym psychoterapeutą.

Psychoterapeuta powinien ukończyć co najmniej 4-letnie szkolenie z zakresu psychoterapii, 250 godzin terapii własnej prowadzonej przez doświadczonego psychoterapeutę, staże w wymiarze co najmniej 360 godzin w ośrodkach prowadzących psychoterapię w trybie stacjonarnym i ambulatoryjnym. Powinien także superwizować psychoterapie swoich pacjentów oraz aktualizować swoje umiejętności i wiedzę podczas szkoleń. Warto zwracać na to uwagę przy wyborze psychoterapeuty

Jak dochodzi do zmiany w psychoterapii?

Długość samej psychoterapii jest bardzo indywidualna. Pierwszy etap to budowanie zaufania do samej metody leczenia i psychoterapeuty. Po nim następuje etap poszukiwania obszarów sprawiających trudność, ale także tych, które zostały ukryte przez nasze mechanizmy obronne. To także etap zastanawiania się, czy oczekiwana zmiana jest możliwa, czy też będziemy konfrontować się z ograniczeniami naszego funkcjonowania. Kolejny etap to próby i obserwacja co jest najbardziej komfortowe, co przynosi ulgę i spokój, a co nasila napięcie i uczucie rozbicia oraz kiedy po uczuciu rozbicia najłatwiej powrócić do uczucia spokoju. To modelowanie nowego świata przeżyć, obserwacja wieloznaczności emocji (złość nie zawsze jest zła!), konfrontowanie się z tym, że stare mechanizmy przestają być potrzebne, a nowe okazują się być bardziej rozwojowe. Decyzja o zakończeniu terapii podejmowana jest wspólnie przez pacjenta i psychoterapeutę.

Warto jednak pamiętać, że pojawiającą się chęcią zakończenia terapii warto dzielić się z psychoterapeutą. Może być to sygnałem zamykania się procesu zmiany, ale może być także wskaźnikiem konfrontowania z obszarem trudności, którego jeszcze nie dostrzegamy.

Z założenia psychoterapia nie trwa całe życie pacjenta, ma umożliwić poznanie i zmianę, ale również rozwój danej osoby w kierunku przyszłościowego radzenia sobie z pojawiającymi się trudnościami.

Najbardziej udane psychoterapie to te, w których dana osoba jest zaciekawiona, otwarta na obserwację, włączająca w proces przeżywania psychoterapeutę, obserwująca świat wewnętrzny również między sesjami, wprowadzająca zmiany w zachowaniach i obserwująca jakie wprowadza to zmiany na poziomie przeżyć, w tym emocji.

Najważniejsze w drodze do zmiany są:

• Przeżywanie i konfrontowanie się z pojawiającymi się emocjami;
• Inna perspektywa patrzenia na siebie: bez oceny, a z próbą zrozumienia przyczyny działań;
• Nowa optyka patrzenia na relacje: uznanie ograniczeń i poszukiwanie potencjału wpisanego w każdą relację;
• Określenie własnych potrzeb przez uznanie własnej ważności, poznanie z czego wynikały trudności z dostrzeżeniem samego siebie w relacjach z innymi;
• Konsekwencją powyższego jest uznanie własnej autonomii i możliwości utrzymania tej autonomii w bliskich relacjach – to z kolei jest wynikiem rezygnacji z symbiotyczności i zlania z drugą osobą; wówczas rozpoczyna się zmiana reakcji na dany bodziec z otoczenia (wydarzenia lub relacji);
• Wyrażanie emocji po wcześniejszym ich uznaniu – prowadzi to do zmniejszania napięcia i uczucia ulgi oraz powstawania nowych doświadczeń związanych z emocjami: złość nie przeraża, a smutek zaczyna być równie ważny jak radość;
• Uznanie, że wprawdzie emocji nie można kontrolować, ale można wpływać na własne działanie wynikające z emocji;
• Przekonanie, że nie ma zmian ważnych i nieważnych, dużych i małych – każda zmiana jest ważna w procesie poznawania i przeżywania.

Psychoterapeuta nie zgadnie co dzieje się w danej osobie bez jej udziału. Psychoterapeuta nie wprowadzi zmiany bez udziału danej osoby. Psychoterapia to praca zarówno pacjenta jak i psychoterapeuty, daleko cięższa po stronie pacjenta ponieważ dotycząca świata, w którym pacjent pozostanie.

Czy nurt psychoterapii ma znaczenie?

Okazuje się, że ostatnie analizy skuteczności psychoterapii wskazują, że większe znaczenie ma tu potencjał zmiany u pacjenta oraz dobra relacja terapeutyczna niż konkretne techniki, czy schematy terapii.

Nawet przy najlepszych technikach terapeutycznych, a braku zaangażowania ze strony pacjenta – nie pojawi się zmiana, a jedynie frustracja brakiem efektów terapii.

Warto jednak pamiętać, że przy nasilonych emocjach nurt poznawczo-behawioralny przynosi ulgę, a w zaburzeniach osobowości nadzieję na poprawę niesie nurt psychodynamiczny. Z kolei kiedy trudności dotyczą funkcjonowania w rodzinie (w tym granic i zaburzeń w pełnieniu ról) – warto pomyśleć o terapii systemowej.

Polecamy również:

Więcej o nurtach psychoterapii: https://donatakurpas.pl/nurty-w-psychoterapii/

Kiedy wybrać psychoterapię indywidualną a kiedy grupową: https://donatakurpas.pl/terapia-indywidualna-grupowa/

Czy można przekonać osobę bliską do psychoterapii?

Jeżeli dana osoba nie wierzy w efekty psychoterapii i nie będzie chciała nawiązać relacji z psychoterapeutą – pojawi się dewaluowanie psychoterapii jako metody leczenia i brak efektu. Psychoterapia jest procesem, w którym największe znaczenie ma gotowość pacjenta na poznawanie, doświadczanie i dzielenie się przeżyciami. Psychoterapeuta jest czujnym i zaciekawionym obserwatorem, który dopyta i pokaże inną perspektywę.

Warto rozmawiać z bliskim wymagającym pomocy o potencjale psychoterapii, ale równocześnie pozostawić wybór konkretnego psychoterapeuty. Wskazujmy, ale nie nalegajmy. Wracajmy do rozmowy, ale wycofujmy się, gdy widzimy wyraźny opór i niechęć.

Często skorzystanie z pomocy psychoterapeuty jest przeżywane jako słabość, przyznanie się do braku kontroli nad własnym życiem i tylko nasila bardzo negatywną ocenę własnej osoby. Pokazanie wsparcia, podzielenie się własną opinią na temat tej metody leczenia, czy nawet wskazanie osobie bliskiej znajomych, którzy odnieśli korzyści w procesie psychoterapii – pomaga w podjęciu decyzji i przyniesie lepszy skutek niż stanowcze żądania.

Psychoterapia indywidualna jest przydatna, gdy dostrzegamy u siebie konkretny problem utrudniający codzienne funkcjonowanie lub chcemy uporać się z niekorzystnymi z różnych względów nawykami. Na konsultację psychoterapeutyczną warto udać się, gdy czujemy potrzebę lepszego poznania siebie. Czasem nie mamy świadomości, jak różne uwarunkowania wpływają na nasze zachowanie. Podczas rozmowy z psychoterapeutą możemy omówić wszelkie niepokojące nas kwestie. Jeśli sami nie jesteśmy pewni, czy istnieje taka potrzeba, to w ramach pierwszej konsultacji psychoterapeuta będzie w stanie stwierdzić, czy w naszym przypadku sprawdzi się psychoterapia. Psychoterapia indywidualna może mieć charakter krótkoterminowy lub długoterminowy.

Psychoterapia grupowa wskazana jest głównie osobom, które mają trudności w kontaktach międzyludzkich. Dzięki spotkaniom w grupie można uświadomić sobie, jak nasze problemy ujawniają się w relacjach z innymi osobami i jakie wzorce zachowań nami kierują. Podobnie jak w przypadku terapii indywidualnej możliwe jest rozplanowanie spotkań krótkoterminowo lub długoterminowo.

Jakie są założenia psychoterapii psychodynamicznej?

Głównym celem terapii w nurcie psychodynamicznym jest wyeliminowanie impulsów i rozwiązanie problemów emocjonalnych, których pacjent nie jest świadomy, integracja świadomego z nieświadomym, dostrzeganie podłoża własnych przeżyć, zachowań i wyborów. Psychoterapia psychodynamiczna z założenia ma wpłynąć na poprawę samopoczucia oraz funkcjonowania. Ważna jest relacja między pacjentem a psychoterapeutą, ponieważ to dzięki odtwarzaniu przeżyć w relacji terapeutycznej i analizowaniu ich – możliwe jest dookreślenie przyczyny występowania trudności. W tej metodzie kluczowe jest docieranie do wzorców zachowań, które pacjent nieświadomie wyniósł z innych relacji. Sposób nawiązywania i utrzymywania relacji kształtuje się w dzieciństwie i jest pochodną relacji z opiekunami, jakimi zazwyczaj są rodzice. Oznacza to, że pochodzące z przeszłości wzorce funkcjonowania interpersonalnego mają wpływ na jakość teraźniejszych relacji z innymi ludźmi.

Uświadomienie sobie źródeł zachowań i sposobu myślenia to pierwszy krok do zmiany schematów i pracy pacjenta nad korzystnymi dla niego zmianami. Prowadzenie terapii w nurcie psychodynamicznym często łączone jest z technikami z innych nurtów (w tym z terapii poznawczo-behawioralnej).

Dla kogo wskazana jest psychoterapia psychodynamiczna?

Każda psychoterapia, niezależnie od nurtu, ma za zadanie zidentyfikowanie źródła problemów pacjenta. Mogą one mieć różny charakter, objawiać się złym samopoczuciem psychicznym lub fizycznym i odbijać się na codziennym funkcjonowaniu. Psychika człowieka jest niezwykle złożona i nasze wewnętrzne przeżywanie zależy od szeregu powiązanych ze sobą procesów. Oznacza to, że podobnie jak w przypadku naszego ciała może dojść do zaburzeń poszczególnych procesów. Psychika wpływa również na funkcjonowanie ciała, a zaburzenie funkcjonowania ciała wpłynie na nasze funkcjonowanie psychiczne. Wczesnodziecięce relacje z opiekunami mają nie tylko wpływ na obecne funkcjonowanie interpersonalne, ale także na sposób „przeżywania siebie”, czyli mniej lub bardziej adekwatnego rozpoznawania swoich zasobów i ograniczeń.

Na nurt psychodynamicznym warto, aby decydowali się pacjenci, dla których ważne będzie poznanie siebie, swoich możliwości i sposobów radzenia sobie z ograniczeniami, a także rozpoznanie nieświadomych wzorców wchodzenia i utrzymywania relacji z innymi ludźmi, co daje szansę na bardziej adekwatne spostrzeganie siebie, uwalnia od zaburzających przeżyć, umożliwia budowanie bardziej satysfakcjonujących relacji opartych na rozumieniu procesów zachodzących w relacjach.

Na czym polega psychoterapia poznawczo-behawioralna?

W psychoterapii poznawczo-behawioralna uważa się, że wszystkie zaburzenia psychiczne są wyuczonymi schematami zachowania. Ma ona na celu pozbycie się lęków związanych z rzeczywistymi lub wyobrażeniowymi sytuacjami, powodującymi u pacjenta reakcje emocjonalne. Terapia uwzględnia pracę nad konkretnymi zachowaniami i reakcjami pacjenta z uwzględnieniem schematów myślowych, którymi on kieruje się. Zwykle dotyczą one zaburzonego postrzeganie siebie i otoczenia – co przynosi negatywne skutki np. niskie poczucie własnej wartości, fobie czy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

W koncepcji poznawczo-behawioralnej szczególną rolę przypisuje się myślom i działaniom. Człowiek postrzegany jest jako samodzielny podmiot, który przetwarza wiadomości napływające ze środowiska i wytwarza odpowiednią reakcję. Psychoterapia poznawczo-behawioralna skupia się głównie na diagnozie i zmianie dysfunkcyjnych przekonań oraz zachowań utrudniających codzienne funkcjonowanie. Na początku ustalony zostaje jeden problem, który będzie przedmiotem terapii. Psychoterapeuta uczy pacjenta konkretnych procedur, które pacjent wdraża w asyście psychoterapeuty i kolejno – samodzielnie. Pacjent wykonuje prace domowe, które są przedłużeniem psychoterapii. Ważną rolę pełnią również eksperymenty behawioralne, które mają na celu zebranie danych dotyczących siebie i świata lub ćwiczenie nowych umiejętności w praktyce. Psychoterapia poznawczo-behawioralna ma jasną strukturę i jest nastawiona na konkretny cel. Najczęściej jest to psychoterapia krótkoterminowa.

Na czym polega psychoterapia Gestalt?

Należy ona do nurtu humanistycznego. Psychoterapia Gestalt zakłada, że aby odczuć całkowite spełnienie i człowieczeństwo, należy w pełni uwolnić wszystkie drzemiące w nas emocje (gniew, smutek, radość). Metoda skupia się na samoświadomości, poznaniu własnych potrzeb i możliwości. Pacjent pozbywa się lęków poprzez poczucie samodzielności i odpowiedzialności wyłącznie za samego siebie, a także potrzebę życia tu i teraz, nabierając jednocześnie przekonania, że przyszłość jest nieprzewidywalna.

Psychoterapia Gestalt może być prowadzona w ramach sesji indywidualnych lub grupowych. Skierowana jest do osób z konkretnym problemem, zaburzeniami odżywiania (bulimia, anoreksja), depresją, zaburzeniami emocjonalnymi czy nerwicą natręctw (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne). Sprawdzi się także u osób bez zaburzeń psychicznych, którym zależy na samorozwoju, akceptacji siebie, a także wzmocnieniu stawiania granic w relacjach.

Gestalt to humanistyczna szkoła pomocy psychoterapeutycznej. Jej istotą jest poszerzanie świadomości. Większa świadomość własnych emocji, własnego ciała, większa świadomość otoczenia, pozwala zobaczyć co jest przyczyną naszych problemów. Im bardziej jesteśmy świadomi naszych wewnętrznych przeżyć, tym bardziej jesteśmy wolni, doświadczamy swoich możliwości i lepiej radzimy sobie z trudnościami. Zadaniem psychoterapeuty Gestalt jest towarzyszenie w drodze poszukiwania sensu, w rozwoju i możliwości dokonywania zmian. Psychoterapia Gestalt uczy poznawania potrzeby i pragnień, a kolejno – uczy ich wyrażania.

Na czym polega psychoterapia humanistyczna?

Istotą podejścia humanistycznego jest wewnętrzne doświadczenie tego co „tu i teraz”. Na takie doświadczenie składają się nie tylko doznania zmysłowe, ale też myśli i emocje, doświadczanie własnego ciała oraz przeżywania. Od tego doświadczenia można być blisko lub daleko, można przebywać głównie w przeszłości czy też przyszłości. Można doświadczać tylko myśli lub wyobrażeń, a nie doświadczać emocji. Leczące, według podejścia humanistycznego, jest przede wszystkim zbliżanie się pacjenta do całościowego doświadczania siebie w swoim niepowtarzalnym „tu i teraz”. Ze względu na tę niepowtarzalność ekspertem w terapii jest sam pacjent, psychoterapeuta jest przede wszystkim towarzyszem.

Podłoże filozoficzne dla podejścia humanistycznego stanowią przede wszystkim: fenomenologia, filozofia egzystencjalna i filozofia dialogu. Wyrazem tego jest postawienie akcentu na „jak?”, a nie „dlaczego?”, zaakcentowanie niepowtarzalności i autentyczności danej osoby oraz relacji „ja-ty”.

Podejście humanistyczne jest ściśle związane z podejściem egzystencjalnym – oba wyrastają z tych samych przesłanek filozoficznych. Podejście egzystencjalne akcentuje wolność człowieka, sferę wartości, sens życia, dodaje do „tu i teraz” aspekt przyszłości opartej na głębokim wewnętrznym doświadczeniu a do psychiki – obszar duchowości.

Na czym polega psychoterapia psychoanalityczna?

Psychoterapia psychoanalityczna wywodzi się z psychoanalizy, jednak nie jest tym samym. Elementem wspólnym tych dwóch pojęć jest skupienie się na rozpoznaniu przez pacjenta jaki jest i dlaczego. Celem psychoterapii jest analiza procesów podświadomych i odkrycie obszarów, których nie znamy. W przypadku psychoterapii psychoanalitycznej ważna jest neutralność psychoterapeuty, która umożliwia pacjentowi swobodne mówienie, kojarzenie i reagowanie. Ważna jest tu chęć odkrywania podświadomych zachowań i dookreślanie jakie schematy przeżywania pacjent przenosi na psychoterapeutę. Psychoterapia psychoanalityczna od psychoanalizy różni się w praktyce siedzącą pozycja pacjenta (w psychoanalizie pacjent leży na kozetce) oraz zwykle mniejszą częstotliwością sesji w tygodniu: 2-3 sesje (w psychoanalizie jest to 4-5 sesji w tygodniu). Istotnym założeniem w psychoterapii psychoanalitycznej jest istnienie nieświadomości (nieświadomych konfliktów, myśli, uczuć czy mechanizmów) oraz analiza tzw. przeniesienia, czyli relacji pomiędzy psychoterapeutą i pacjentem, co prowadzi do zrozumienia i przepracowania trudności interpersonalnych oraz „wewnątrzpsychicznych” pacjenta. Ważną częścią pracy psychoanalitycznej jest sięganie do dzieciństwa oraz wczesnych relacji pacjenta z ważnymi dla niego osobami (głównie rodzicami, rodzeństwem), co pozwala głębiej zrozumieć współczesne trudności i umieścić je w szerszym kontekście. Podstawową ideą psychoterapii psychoanalitycznej jest badanie funkcjonowania własnego umysłu oraz stopniowe pogłębianie rozumienia siebie. Terapia ta nie daje gotowych odpowiedzi ani rozwiązań, pomaga natomiast w dojściu przez pacjenta do tych rozwiązań przez zrozumienie istoty trudności, które blokują rozwój. Psychoterapia psychoanalityczna to terapia dla osób ciekawych siebie i zmotywowanych do długoterminowej, głębokiej pracy nad sobą.

Kto decyduje o formie terapii?

Zwykle decyduje o tym pacjenta zgłaszając się do psychoterapeuty prowadzącego terapię w określonym nurcie. Podczas pierwszej, konsultacyjnej wizyty dookreślane są także oczekiwania pacjenta i cel terapii – wówczas można także zastanowić się, który z nurtów przyniesie największe korzyści, biorąc pod uwagę założenia przyszłej psychoterapii. Coraz częstszym podejście jest integracja nurtów psychoterapii i dostosowanie procesu terapii oraz dominującego podejścia psychoterapeutycznego do aktualnego etapu procesu terapii oraz trudności pacjenta.

Czy psychoterapia może zaszkodzić?

Dla każdego z nas negatywne skutki co innego oznaczają. Zwłaszcza u osób np. z zaburzeniami depresyjnymi i atakami paniki – podejście psychodynamiczne w terapii przynosi głębsze dostrzeganie zależności występujących w relacjach, a co za tym idzie – ich lepsze rozumienie.

Warto wybrać psychoterapeutę i umówić się na pierwsze spotkanie. Pierwsze spotkanie ma charakter konsultacyjny i można wówczas szerzej porozmawiać o wątpliwościach jeszcze przed rozpoczęciem terapii.

Dzięki wielu nurtom psychoterapii, można ją doskonale dopasować do problemu pacjenta i jego specyfiki. Każdy rodzaj psychoterapii charakteryzuje się innym źródłem inspiracji, podejściem, sposobem prowadzenia terapii oraz założeniami teoretycznymi.

Główne nurty psychoterapii to:

Terapia psychodynamiczna

Nurt ten wywodzi się z założenia, że zachowanie człowieka to efekt sterowania nim przez wewnętrzne, nieuświadomione mechanizmy i ukryte potrzeby. Pacjent skupia się na przeżywaniu, emocjach, związanych z nimi objawach w ciele. Psychoterapeuta wyznacza cele terapeutyczne i pomaga pacjentowi je osiągać. Celem terapeuty jest dookreślenie podczas sesji nieświadomych impulsów i konfliktów oraz ich analiza wspólnie z pacjentem. Zwykle jest to terapia długoterminowa. Terapia sprawdza się w leczeniu zaburzeń osobowości, psychosomatycznych, lękowych i depresyjnych oraz odżywiania. Wspomaga wprowadzaniem zmian w strukturze osobowości pomocna jest więc u pacjentów nieradzących sobie z nieśmiałością, agresją, czy innymi trudnymi emocjami. Jako wspomagająca może być skuteczna na dalszych etapach terapii uzależnienia. Najczęściej sesje psychoterapii mają miejsce raz w tygodniu, choć częstotliwość zależna jest od trudności pacjenta. Długość trwania terapii nie jest określona. Wszystko zależy od problemu i jego zaawansowania. Są sytuacje, gdy wystarczy tylko kilka sesji, ale i takie, gdy oczekiwany efekt przychodzi dopiero po latach terapii. Rozróżniamy więc terapię długoterminową i krótkoterminową. Terapia krótkoterminowa skupiona jest na konkretnym celu (problemie). W przypadku terapii długoterminowej problem jest bardzo ogólny, wymagający dogłębnej analizy i zbadania.

Psychoanaliza (psychoterapia analityczna)

Zakłada, że obecne problemy danej osoby wynikają ze struktury osobowości, wewnętrznych konfliktów oraz zdarzeń z przeszłości. Psychoterapeuta jest lustrem dla przeżyć pacjenta i razem z pacjentem dookreśla jakie struktury w przeżywaniu i życiowe doświadczenia wpływają na obecne postrzeganie rzeczywistości przez pacjenta. Spotkania odbywają się kilka razy w tygodniu. Psychoanaliza trwa kilka lat. Ten rodzaj terapii wspomaga radzenie sobie z trudnymi, często nawracającymi emocjami np. lękiem, agresją, smutkiem, huśtawką nastrojów, obniżonym nastrojem. Może być też skuteczna w leczeniu objawów psychosomatycznych.

Terapia poznawczo-behawioralna

To jedna z najpopularniejszych i najbardziej przebadanych pod kątem skuteczności metod psychoterapii. Wywodzi się z behawioryzmu, czyli przeświadczenia, że zaburzenia w zachowaniach to efekt wyuczonych reakcji na różne bodźce. Celem terapii jest zmiana nieprawidłowych reakcji oraz wypracowanie nowych zachowań i innego sposobu myślenia. Terapia bazuje na podejściu edukacyjnym – pacjent nabywa umiejętności, dzięki którym sam będzie mógł rozwiązać swoje problemy. Terapia zwykle trwa od 10 do 16 godzinnych sesji.

Stosuje się ją w terapii zaburzeń depresyjnych i lękowych. Niektóre techniki stosuje się również w leczeniu zaburzeń odżywiania, stresu pourazowego czy zaburzeń osobowości.

Terapia humanistyczna

Zakłada, że w każdym człowieku leży ogromny potencjał (zdolności, talenty), który powinien wykorzystać do samorozwoju. W terapii humanistycznej każdego chorego traktuje się podmiotowo, empatycznie, z ogromnym zrozumieniem. Zakłada się, że źródłem problemów jest stosowanie nieodpowiednich normy i wartości, które kłócą się z prawdziwymi potrzebami. Terapia może być krótko- i długoterminowa. Wszystko zależy od rodzaju problemu. Terapia humanistyczna pozwala wyjść z trudnych życiowych sytuacji. Skuteczna jest także w zaburzeniach depresyjnych i lękowych czy zaburzeniach odżywiania. Może wspomagać budowanie satysfakcjonujących związków i korygować relacje z innymi.

Psychoterapia Gestalt

To rodzaj psychoterapii humanistycznej opartej na przeświadczeniu o złożoności człowieka. Celem terapii jest zwiększenie samoświadomości pacjenta w kierunku czerpania z życia radości i wskazanie, jak rozwiązywać problemy, wykorzystując wewnętrzną siłę i własne możliwości. Pacjent lepiej poznaje siebie, odkrywa potencjał, osiąga wewnętrzną harmonię, pozbywa się stereotypów na temat własnej osoby i staje się świadomy swoich ograniczeń, co w efekcie ułatwia funkcjonowanie. To terapia długoterminowa. Trwa od roku do kilku lat.

Sprawdza się w większości problemów psychologicznych. Najczęściej jednak stosowana jest u tych, którzy chcą lepiej zrozumieć samych siebie i poprawić jakość swojego życia np. przez wyeliminowanie wewnętrznych konfliktów.

Psychoterapia systemowa

To rodzaj terapii, w której uczestniczy kilka osób. Może to być psychoterapia rodzinna lub małżeńska. Celem terapii systemowej jest poprawa relacji między osobami w związku lub w rodzinie. Ponieważ osoby objęte terapią stanowią swoisty system, najważniejsze jest usprawnienie komunikacji, wprowadzenie zasad i nakreślenie struktury, co sprawi, że system będzie działał prawidłowo. Czas trwania terapii jest bardzo zróżnicowany i uzależniony od problemu. Może trwać zarówno kilka tygodni, jak i kilka lat. Terapia systemowa najlepiej sprawdza się w rozwiązywaniu problemów małżeńskich (terapia małżeńska) czy wychowawczych, ale także w sytuacjach emocjonalnych kryzysów np. dotyczących śmierci członka rodziny, jego choroby lub rozwodu.

Psychoterapia narracyjna

Może odbywać się zarówno indywidualnie, jak i w grupie. Specyfika terapii opiera się na przeświadczeniu, że każdy człowiek jest narratorem swojego życia. To, w jaki sposób opowiadamy o swoich doświadczeniach i uczuciach, kształtuje sposób postrzegania ich przez nas samych oraz nadaje im sens. W tym rodzaju terapii istnieje partnerska relacja między psychoterapeutą a pacjentem – terapeuta przejmuje język wypowiedzi pacjenta, aby móc porozumiewać się z nim na podobnym poziomie. Celem terapii jest zmiana narracji pacjenta tam, gdzie wprowadza ona błędną interpretację. Terapia nie ma określonych ścisłych ram czasowych. Jej długość uzależnia się m.in. od rodzaju problemu pacjenta. Terapia narracyjna sprawdza się u osób, które odczuwają trudności w radzeniu sobie w życiu i chcą poprawić jego jakość, dookreślić życiowe cele. Zalecana jest w leczeniu depresji i innych zaburzeń, które wpływają również na bliskich chorego.

Psychoterapia zorientowana na proces

Początkowo skupiała się na łączeniu snów z zachowaniem ciała, dziś analizuje wszelkie ludzkie doświadczenia, o których mówi podczas terapii pacjent – najczęściej są to opisy wydarzeń, które właśnie zrobiły na nim wrażenie. Psychoterapeuta dookreśla w tym opisie potencjał do zmiany zachowania pacjenta. Terapia nie określa ram czasowych i może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Zostaje to określone w założeniach terapii, po zapoznaniu się terapeuty ze specyfiką problemu pacjenta. Terapia wspomaga leczenie stanów lękowych i depresyjnych. Pomocna jest także w terapii ofiar przemocy i innych nadużyć.

Terapia ericksonowska

Założeniem terapii jest to, że każdy człowiek jest jednostką niepowtarzalną, dlatego sama terapia powinna być uszyta na jego miarę. Według twórcy tej psychoterapii – Ericksona, każdy ma w sobie potencjał do rozwiązywania problemów. Najważniejsze to znaleźć ten potencjał poprzez zainicjowanie jakiejś zmiany w życiu. W celu dotarcia do ukrytych zasobów, pacjenta często poddaje się hipnozie. Może mieć charakter zarówno krótkoterminowy, jak i długoterminowy. Wszystko zależy od rodzaju problemu oraz jego skali. Sprawdza się w leczeniu lęków, stanów depresyjnych, zaburzeń odżywiania, ale też i objawów psychosomatycznych. Może być metodą prowadzenia terapii par.

TSR – terapia skoncentrowana na rozwiązaniach

Najistotniejsze w tej metodzie terapeutycznej jest skoncentrowanie się na celu do osiągnięcia, a nie na analizowaniu zdarzeń, które stały się źródłem problemów. Terapia polega na uzyskaniu jak najszybszego efektu, więc powinna trwać krótko. Może pomóc pacjentowi skupić się na dokonaniach i sukcesach.

NLP (programowanie neurolingwistyczne)

W myśl zasady, że źródłem siły jest podświadomość, w terapii pokazuje się pacjentowi inne spojrzenie na wydarzenia z przeszłości. To, co było porażką i jest niewarte pamiętania, powinno być wymazane z pamięci. Pamiętać należy przede wszystkim o sukcesach i osiągnięciach. Terapia zwykle jest krótkoterminowa. Terapia NLP sprawdza się jako metoda autopromocji, automotywacji. Pomaga zwiększyć skuteczność działań. Wykorzystuje się ją np. w celu podniesienia efektywności pracy, ułatwienia osiągnięcia sukcesu zawodowego (sztuka negocjacji) i prywatnego (szkoły uwodzenia).

Biorąc pod uwagę strukturę prowadzenia terapii wyróżnia się psychoterapię indywidualną, grupową i psychoterapię par:

Psychoterapia indywidualna

To bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem. Budują oni wspólną przestrzeń, w obrębie której poruszają się podczas terapii. Na początku terapeuta ustala wspólnie z pacjentem tzw. kontrakt. Określa on częstotliwość i czas trwania psychoterapii, zasady jej prowadzenia oraz możliwości. Największym atutem psychoterapii indywidualnej jest skupienie się na konkretnym problemie pacjenta. Między psychoterapeutą i pacjentem powstaje relacja, która jest przestrzenią wprowadzania zmian.

Psychoterapia grupowa

Psychoterapia grupowa to cykl spotkań psychoterapeuty z grupą osób, które łączy podobny problem. Otwarte mówienie o swoich problemach przy innych osobach wymaga odwagi. Grupa jest jednak dodatkowym źródłem refleksji, wsparcia i doświadczeń. Podkreśla się także inne zalety psychoterapii grupowej m.in. łatwiejsze zaakceptowanie swojego problemu na tle grupy, wzmocnienie wiary w siebie, poczucie wspólnoty, odbudowanie własnego poczucia wartości, wyjście z osamotnienia. Członkowie grupy nie tylko uzyskują sami wsparcie od innych, ale mogą również sami to wsparcie dawać, co przynosi poczucie bycia potrzebnym. Liczebność grupy jest zależna od problemów, z którymi przychodzą pacjenci. Na przykład przy zaburzeniach lękowych grupy powinny liczyć jedynie kilka osób. Prowadzi się tzw. grupy zamknięte, gdzie liczebność uczestników jest stała przez całą terapię oraz grupy otwarte, gdzie w trakcie terapii mogą dołączać nowe osoby.

Psychoterapia par

Zwykle jest ona potrzebna, gdy w związku (niekoniecznie małżeńskim) pojawiają się trudności, z którymi para nie radzi sobie. Założeniem terapii par nie jest zmiana jednego partnera, ale wzajemne zrozumienie swoich potrzeb i oczekiwań. Z tego rodzaju terapii można skorzystać także w celu poprawy relacji. Warunkiem prowadzenia terapii par jest obopólna zgoda partnerów. Sesje terapeutyczne trwają dłużej niż w przypadku terapii indywidualnej, ich częstotliwość jest rzadsza niż w przypadku terapii indywidualnej.

Kiedy psychoterapia jest skuteczna?

Skuteczność psychoterapii zależy od wielu czynników m.in. od:

• odpowiedniego doboru rodzaju terapii do problemu,
• powstania zaufania i dobrej relacji psychoterapeuty z pacjentem,
• wyboru właściwego psychoterapeuty,
• zaangażowania i motywacji pacjenta.

Skuteczność psychoterapii niejednokrotnie została udowodniona badaniami. Efekty terapii widoczne są po różnym czasie – w przypadku terapii krótkoterminowej, efekt zobaczymy szybciej niż przy psychoterapii długoterminowej. Aktualny miernik skuteczności psychoterapii wynosi 0,8. Oznacza to, że osoba, która zakończyła psychoterapię lepiej funkcjonuje niż 80% pacjentów oczekujących na leczenie. Skuteczność psychoterapii jest często trwała. Swoimi regułami rządzą się jednak terapie leczące uzależnienia – tu powrót do nałogu bywa częsty. Warto również dodać, że psychoterapia bywa skuteczniejsza w utrzymywaniu efektów leczenia niż farmakoterapia, która nie koryguje przyczyn zaburzeń. Oczekiwanym rezultatem psychoterapii jest poprawa jakości życia pacjenta pod względem płynącej z niego satysfakcji. Skutki udanej psychoterapii łatwo rozpoznać. Widzi je pacjent, który przestaje cierpieć i widzą te efekty bliscy pacjenta oraz osoby z otoczenia zawodowego i prywatnego.

Trudno jednoznacznie określić na początku procesu jaka będzie skuteczność psychoterapii. Wiele zależy od nastawienia do terapii, rodzaju problemu, oczekiwań, a także relacji między pacjentem a danym psychoterapeutą. Należy mieć świadomość, że psychoterapia nie jest sposobem na otrzymanie gotowej recepty na życie. Proces zmian (zwłaszcza w strukturze osobowości) wymaga czasu. Trudno go przyspieszyć. Jednak w rezultacie psychoterapia niesie szansę na odkrycie źródła uczuć i zachowań, a także wypracowanie innego sposobu postrzegania i reagowania w różnych sytuacjach.

Na poprawę stanu psychicznego pacjent może liczyć, uczestnicząc regularnie w sesjach terapeutycznych. Czasem wymaga to kilkumiesięcznego leczenia, innym razem trwającego ponad rok. Może się też zdarzyć, że terapię trzeba powtarzać. Niektóre zaburzenia psychiczne wymagają połączenia psychoterapii z leczeniem farmakologicznym, szczególnie w czasie nasilenia objawów.

Jaki powinien być psychoterapeuta?

W psychoterapii relacja między pacjentem a psychoterapeutą jest najważniejsza. Zaufanie i porozumienie to podstawa prowadzenia tego typu leczenia. Dobry terapeuta buduje dla pacjenta życzliwe wsparcie, ugruntowane szacunkiem, otwartością, szczerością, cierpliwością, autentycznością i empatią. Umożliwia to zaangażowanie w terapię, wzmocnienie motywacji i zmiany, które bywają trudne.

Psychoterapeuta nie opracowuje gotowych rozwiązań. Naprowadza jednak pacjenta na właściwą drogę, pokazuje możliwości, o których pacjent nie pomyślał, odkrywa tkwiący w nim potencjał. Największą pracę pacjent wykonuje samodzielnie, jednak przy wsparciu i czujnej obecności psychoterapeuty.

Rolą psychoterapeutów jest przede wszystkim pomoc ludziom w każdym wieku w odnalezieniu radości i sensu życia. Psychoterapia pomaga ludziom w czerpaniu radości z życia. Rozwiązywanie problemów doraźnych i przewlekłych ma pozytywnie wpłynąć na jakość życia osoby poddającej się psychoterapii.

Jednak psychoterapia nie jest tylko rozmową, którą możemy przeprowadzić z bliską osobą. Zadaniem psychoterapeuty jest wprawdzie wysłuchanie pacjenta i pomoc w rozwiązaniu jego problemów, ale przede wszystkim dotarcie do głęboko ukrytych emocji pacjenta, często pobrzmiewających na poziomie nieświadomym. To główny cel psychoterapii, którego osiągnięcie umożliwia wyeliminowanie dyskomfortu psychicznego, a często nawet dolegliwości fizycznych wynikających ze stanu psychicznego pacjenta.

Co to jest psychoterapia?

Psychoterapia to jedna z metod leczenia schorzeń, zaburzeń i nieprawidłowości dotyczących ludzkiej psychiki. Idea psychoterapii wywodzi się m.in. z filozofii, psychologii oraz medycyny. W zależności od problemu i stopnia jego nasilenia, stosuje się różne rodzaje nurty psychoterapii. Do najpopularniejszych nurtów zalicza się terapię psychodynamiczną, humanistyczną, systemową, poznawczo-behawioralną, psychoterapię Gestalt czy terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach. Wszystkie łączy wspólny element, jakim jest bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem.

Psychoterapia to nie tylko metoda leczenia zaburzeń psychiki. Stosuje się ją również do zmian w strukturze psychicznej i zwiększania potencjału osobowościowego. Psychoterapia wpływa na zmianę postawy i zwiększa rozumienie emocji oraz radzenia sobie z nimi.

Psychoterapia obejmuje cykl spotkań pacjenta z terapeutą, indywidualnych lub w większej grupie, w zależności od rodzaju terapii. W trudnych zaburzeniach i schorzeniach psychoterapia może być jedynie elementem leczenia np. obok leczenia farmakologicznego. Leki włącza się do leczenia wówczas, gdy problemy psychiczne wyjątkowo utrudniają codzienne funkcjonowanie chorego, w tym zaburzają możliwość utworzenia relacji terapeutycznej.

Psychoterapia to wspólna podróż pacjenta i terapeuty, w której terapeuta podąża za pacjentem równocześnie wspomagając dookreślanie drogi dbając o bezpieczeństwo obojga.

Pacjent korzystający z psychoterapii nie musi doświadczać zaburzeń psychicznych, a może jedynie odczuwać potrzebę poprawienia jakości swojego funkcjonowania psychicznego. Psychoterapia może m.in. zwiększyć motywację do działania, wzmocnić lub wydobyć pewność siebie czy poprawić komunikację z innymi ludźmi. Terapia przynosi więc korzyści zarówno w zakresie życia osobistego, jak i zawodowego.

Psychoterapia, poza funkcją uleczającą, pełni rolę wspierającą – uczy wykorzystywać naturalny potencjał, który w każdym jest obecny. Psychoterapia opiera się głównie na rozmowach terapeuty z pacjentem, ale wielu terapeutów wykorzystuje również inne elementy takie jak: rysunek terapeutyczny, eksperymenty, pisanie listów, analizę symboli czy snów, hipnozę, rytuały czy ustawienia przestrzenne.

Kim jest psychoterapeuta?

Do prowadzenia psychoterapii upoważnieni są odpowiednio wykwalifikowani specjaliści. Należy skończyć studia wyższe w zakresie np. psychologii, medycyny czy pedagogiki, a następnie – profesjonalne szkolenie podyplomowe z psychoterapii, które trwa minimum 4 lata. Przyszły psychoterapeuta w trakcie szkolenia musi również przejść własną psychoterapię, która pozwoli mu lepiej zrozumieć procesy zachodzące w relacjach terapeutycznych z pacjentami.

Psychoterapeuci zwykle specjalizują się w danej tematyce i prowadzą terapie w jej obrębie. Często terapeuci specjalizują się w leczeniu uzależnień, inni w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych czy zaburzeń osobowości. Dostępni są także terapeuci rodzinni, grupowi czy prowadzący terapię dzieci.

Aby mieć pewność, że wybrany przez nas terapeuta jest specjalistą w swojej dziedzinie, warto zwrócić uwagę na jego kwalifikacji (zaświadczenia o ukończonych kursach i szkoleniach), omówić rodzaje oferowanej psychoterapii oraz zapytać o doświadczenie w rozwiązywaniu trudności, z którymi do niego przyszliśmy.

Kto potrzebuje psychoterapii?

Ze względu na stereotypy o psychoterapii wiele osób nie próbuje jej podjąć. Natomiast realność jest taka, że psychoterapia pomaga u większości pacjentów (dobrze zakwalifikowanych do leczenia) i znacząco poprawia jakość życia. Najczęściej na psychoterapię decydują się pacjenci, u których rozpoznano depresję, zaburzenia lękowe (w tym ataki paniki) lub którzy zmęczeni są napływami niezrozumiałych emocji. Zgłaszają się także pacjenci oczekujący wsparcia w ramach chorób przewlekłych, które zakłócają ich emocjonalne i fizyczne samopoczucie. Jeszcze inni mogą mieć krótkoterminowe problemy i potrzebują przyjrzenia się dookreślenia własnych emocji oraz ich źródła.

Objawy, które mogą wskazywać na potrzebę terapii:

• uczucie przytłoczenia bezsilnością i smutkiem,
• brak poprawy samopoczucia psychicznego mimo wysiłków i pomocy rodziny oraz przyjaciół,
• trudności ze skupieniem uwagi na zadaniach w pracy lub na codziennych obowiązkach,
• nadmierne zamartwianie się,
• wrażenie ciągłego napięcia i oczekiwanie najgorszego,
• uczucie bycia ciągle na krawędzi,
• szkodzenie sobie lub innym,
• picie zbyt dużej ilości alkoholu lub sięganie po narkotyki, zwłaszcza, gdy napięcie nasila się,
• agresja,
• ataki paniki,
• obniżenie nastroju,
• bóle i inne objawy, które mogłyby świadczyć o chorobie ciała, ale konsultacje u lekarzy i badania diagnostyczne wykluczyły przyczynę somatyczną,
• zaburzenia odżywiania.

Psychoterapia jest także pomocna, gdy pacjent nie radzi sobie emocjonalnie z pewnymi sytuacjami w życiu np. przeżywa żałobę, traci motywację do działania, staje się od czegoś uzależniony, czuje się bezradny, nie umie wyjść z trudnych relacji (np. w pracy). Psychoterapia leczy duszę, ale również neutralizuje objawy somatyczne. Jest skutecznym wsparciem również w leczeniu chorób zupełnie innego pochodzenia, np. astmy, migreny, alergii, atopowego zapalenia skóry czy chorób układu krążenia. Terapia zmienia nastawienie pacjenta do leczenia, co ma ogromne znaczenie np. dla pacjentów onkologicznych.

Dlaczego warto zdecydować się na psychoterapię?

Wiele osób jest przekonana o tym, że psychoterapia przeznaczona jest tylko dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Jednak warto skorzystać z psychoterapii również w sytuacji występowania trudności w codziennym funkcjonowaniu bez wyraźnych objawów zaburzeń psychicznych np. po śmierci bliskiej osoby, po utracie pracy lub przed i po rozwodzie.

Odczucia, które mogą świadczyć o potrzebie skorzystania z psychoterapii, to: poczucie bezradności i smutku, uniemożliwiające normalne funkcjonowanie; długotrwałe zaburzenia snu; brak koncentracji w pracy i obowiązkach domowych; zamartwianie się, poczucie ciągłego bycia na krawędzi; działania autodestrukcyjne, takie jak picie nadmiernej ilości alkoholu, zażywanie narkotyków lub środków psychoaktywnych czy samookaleczenia. Gdy widzimy u swoich bliskich te lub podobne objawy, warto zasugerować poddanie się psychoterapii. Wyżej wymienione lub podobne stany, utrzymujące się przez dłuższy okres, mogą mieć tragiczne skutki i doprowadzić chorego nawet do samobójstwa.

Wśród wskazań do psychoterapii wymienia się:

• trudne sytuacje życiowe – żałoba po bliskiej osobie, wypadek, traumy u osób będących ofiarami agresji fizycznej, napadu, gwałtu, molestowania lub innych skrajnie stresujących wydarzeń;
• niska samoocena, poczucie winy, bezradności;
• objawy depresji, myśli lub próby samobójcze;
• uzależnienia;
• fobie społeczne, natręctwa;
• problemy z relacjami i bliskimi związkami;
• wątpliwości i niepokój dotyczące orientacji seksualnej, tożsamości;
• trudność w kontrolowaniu emocji, w tym ich tłumienie, wybuchy agresji, częste zmiany nastroju;
• objawy psychotyczne np. halucynacje, urojenia, stany manii i depresji;
• problemy wychowawcze dotyczące dzieci i nastolatków;
• problemy zawodowe, poczucie wypalenia, trudności w znalezieniu ścieżki życiowej;
• bezsenność wywołana stanem psychicznym np. natrętnymi myślami, lękami, stresem;
• chęć pracy nad sobą w celu samorozwoju, wyrabiania dobrych nawyków, skuteczniejszego radzenia sobie ze stresem oraz innymi wyzwaniami dnia codziennego.

Bezsenność to zaburzenia snu na takim poziomie, który ma znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie i pogarsza jakość życia. Bez względu na fakt, z jakimi problemami z zasypianiem boryka się pacjent, ignorowanie bezsenności i jej przyczyn może spowodować nasilenie się objawów.

Kiedy możemy mówić o problemach ze snem?

Problemy ze snem dotykają nawet co dziesiątego Polaka. Niestety prawie połowa zaburzeń nie jest leczona. O problemach ze snem mówimy wówczas, gdy pacjent zgłasza trudności w zasypianiu, płytki i urywany sen czy zbyt krótki sen, po którym nie ma uczucia regeneracji. Wiele osób przy problemach ze snem sięga po środki nasenne dostępne w aptece bez recepty, jednak jest to rozwiązanie doraźne. Przy problemach z bezsennością pomóc może psychoterapia.

Dlaczego warto skorzystać z psychoterapii przy problemie z bezsennością?

Przyczyny bezsenności często leżą w psychice pacjenta. Z drugiej strony problemy z zasypianiem mogą powodować lęk przed położeniem się spać, co powoduje błędne koło. Podczas psychoterapii pacjent będzie analizował przyczyny i trudności, które powodują występowanie bezsenności. Może także wypracować nowe zachowania, które poprawią jakość snu i wyeliminują bezsenność.

Bezsenność a depresja

Objawy bezsenności często współwystępują z depresją. Aby zbadać, czy bezsenność powiązana jest z depresją, pacjent powinien zastanowić się, czy małej ilości snu towarzyszą inne objawy np. przygnębienie, przyspieszone bicie serca czy nadmierne pocenie się. Dobre zdrowie psychiczne jest podstawą zdrowego snu. Dlatego wszyscy pacjenci z nasilonymi problemami ze snem powinni wybrać się do psychoterapeuty lub psychologa, gdy skorygowanie samej higieny snu nie przynosi efektu.

Relaks przed snem

Przy szybkim tempie naszego życia coraz częściej mamy problem z zasypianiem. Pracujemy do późnych godzin nocnych, nie mamy czasu, aby odpowiednio wyciszyć się przed snem. Tymczasem już na godzinę przed zaśnięciem powinniśmy unikać pracy, zwłaszcza przy komputerze, a także wykonywania czynności, które mogą wywołać u nas nieprzyjemne emocje. Warto oddać się w tym czasie czynnościom relaksującym, takim jak czytanie, słuchanie spokojnej muzyki.

Codziennie mierzymy się z różnorodnymi trudnościami dnia codziennego. Najczęściej sami bądź przy wsparciu rodziny pokonujemy te problemy, jednak czasami konieczna będzie pomoc ze strony psychoterapeuty.

Czym zajmuje się psychoterapia?

Głównym zadaniem psychoterapii jest leczenie zaburzeń zdrowia psychicznego, zakłócających codzienne funkcjonowanie. Spotkania z psychoterapeutą mogą także pomóc rozwiązać problemy emocjonalne pacjenta. Psychoterapia pomaga pacjentowi wprowadzić zmiany w życiu, które pozwolą zminimalizować odczucie lęku bądź pozwolą usunąć nieprzyjemne myśli. Od pewnego czasu obserwować możemy pozytywną zmianę w stosunku do osób, korzystających z pomocy psychoterapeuty. Jeszcze do niedawna szukanie takiej pomocy było oceniane negatywnie. Obecnie coraz więcej osób szuka pomocy specjalisty w przypadku zaobserwowania niskiej samooceny czy przedłużającego się złego samopoczucia psychicznego. Pacjenci poszukują wsparcia także przy braku akceptacji własnego ciała czy problemach z seksualnością.

Spotkania z psychoterapeutą sposobem na lepsze poznanie siebie

Psychoterapeuta nie podaje pacjentowi gotowych rozwiązań. W procesie psychoterapii ważna jest powstająca relacja między psychoterapeutą a pacjentem. Konsekwencją jest przestrzeń, w której pacjent może opowiedzieć o swoich trudnościach. Psychoterapeuta nie ocenia pacjenta ani nie  podaje gotowych schematów postępowania, lecz towarzyszy pacjentowi w procesie dochodzenia do źródeł problemu i poszukiwaniu najlepszych dla pacjenta rozwiązań. Czas trwania psychoterapii zależny jest od trudności, z którymi przychodzi pacjent. W niektórych sytuacjach wprowadzenie zmiany wymaga dłuższego okresu spotkań z psychoterapeutą.

Psychoterapia jest dobrym sposobem na poradzenie sobie z zaburzeniami funkcjonowania psychicznego, które nas dotyczą. Spojrzenie z boku na swoje trudności pozwala znaleźć rozwiązania i poprawić jakość życia.

U podstaw anoreksji i bulimii leżą zaburzenia psychiczne. Zwykle dotykają one osób, które nie są zadowolone ze swojej sylwetki i krytycznie podchodzą do swojego wyglądu. Czasami ciężko jest zaobserwować pierwsze objawy, jednak zarówno anoreksja, jak i bulimia bez odpowiedniego leczenia mogą doprowadzić do śmierci.

Czym jest anoreksja?

Anoreksja, zwana także jadłowstrętem psychicznym, to zaburzenie psychiczne, które polega na ograniczaniu przyjmowanych pokarmów. Osoby, cierpiące na anoreksję, często twierdzą, że są za grube, choć masa ich ciała jest prawidłowa lub zbyt niska. Anoreksję można podzielić na dwa typy. Jeden z nich polega na znacznym ograniczeniu przyjmowanych pokarmów i wyczerpujących ćwiczeniach fizycznych, zaś  drugi – na prowokowaniu wymiotów po zjedzeniu zbyt dużej ilości pokarmu, przeplatanym z czasami ograniczania pokarmów.

Czym jest bulimia?

Bulimia, podobnie jak anoreksja, jest zaburzeniem odżywiania. Osoba z bulimią przyjmuje pokarm kompulsywnie, zaś potem prowokuje wymioty lub przyjmuje środki przeczyszczające. Bulimia może występować nawet u dzieci poniżej 10 roku życia. Przyczyny tego zaburzenia to między innymi brak samoakceptacji, zbyt duże wymagania innych, gwałtowne zmiany w życiu, konflikty z najbliższymi.

Objawy bulimii i anoreksji

Objawy anoreksji, jakie powinny zaniepokoić najbliższych to między innymi obsesyjne liczenie kalorii, niechęć do spożywania posiłków w towarzystwie, ciągłe rozmawianie o odchudzaniu, przyjmowanie tabletek odchudzających, intensywne ćwiczenia fizyczne, ciągłe wyrażanie opinii, że jest się za grubym. Z kolei bulimia objawia się między innymi zmęczeniem i ospałością, napadami objadania się i ciągłymi wymiotami, częstymi bólami brzucha, uszkodzeniem szkliwa na zębach, nieregularnymi miesiączkami, bladością skóry.

Zarówno anoreksja, jak i bulimia to poważne zaburzenia odżywiania, które mogą mieć niebezpieczne konsekwencje. W przypadku zauważenia takich sygnałów u najbliższych warto pomyśleć o psychoterapii, która zwiększa nadzieję na uporanie się z tymi problemami.

Zaburzenia depresyjne u osób w wieku podeszłym występują częściej niż w innych grupach wiekowych. Przyczyny tej depresji (dawniej nazywanej depresją inwolucyjną) mogą być bardzo różne, natomiast obraz kliniczny wyróżnia się: licznymi dolegliwościami bólowymi, skargami na kłopoty z pamięcią oraz częstszym występowaniem niepokoju ruchowego i psychicznego.

Geriatryczna skala oceny depresji (Geriatric Depression Scale – GDS)

Jest to jedna z częściej stosowanych skal do przesiewowej samooceny depresji w wieku podeszłym.

Składa się z 30 pytań, na które należy udzielić odpowiedzi tak lub nie. Jeśli osoba badana ma kłopot ze zrozumieniem pytań (np. z powodu zaburzeń funkcji intelektualnych), dopuszczalna jest pomoc w czytaniu i wypełnianiu skali.

Wynik skali nie jest równoznaczny z rozpoznaniem (diagnozą) depresji, ale tak jak w przypadku wielu kwestionariuszy, jest raczej wskazówką diagnostyczną. W przypadku uzyskania podwyższonego wyniku wskazana jest konsultacja u psychiatry lub psychologa.

Skalę wypełnia się zwykle mając na uwadze samopoczucie osoby badanej w 2 ostatnich tygodniach.

Myśląc o całym swoim życiu, czy jest Pan(i) z niego zadowolony(a)?

tak       nie*

Czy zmniejszyła się liczba Pana(i) aktywności i zainteresowań?

tak*     nie

Czy ma Pan(i) uczucie, że życie jest puste?

tak*     nie

Czy często czuje się Pan(i) znudzony(a)?

tak*     nie

Czy myśli Pan(i) z nadzieją o przyszłości?

tak       nie*

Czy miewa Pan(i) natrętne myśli, których nie może się Pan(i) pozbyć?

tak*     nie

Czy jest Pan(i) w dobrym nastroju przez większość czasu?

tak       nie*

Czy obawia się Pan(i), że może się zdarzyć Panu(i) coś złego?

tak*     nie

Czy przez większość czasu czuje się Pan(i) szczęśliwy(a)?

tak       nie*

Czy często czuje się Pan(i) bezradny(a)?

tak*     nie

Czy często jest Pan(i) niespokojny(a)?

tak*     nie

Czy zamiast wyjść wieczorem z domu, woli Pan(i) w nim pozostać?

tak*     nie

Czy często martwi się Pan(i) o przyszłość?

tak*     nie

Czy czuje Pan(i), że ma więcej kłopotów z pamięcią niż inni ludzie?

tak*     nie

Czy myśli Pan(i), że wspaniale jest żyć?

tak       nie*

Czy często czuje się Pan(i) przygnębiony(a) i smutny(a)?

tak*     nie

Czy obecnie czuje się Pan(i) gorszy(a) od innych ludzi?

tak*     nie

Czy martwi się Pan(i) tym, co zdarzyło się w przeszłości?

tak*     nie

Czy uważa Pan(i), że życie jest ciekawe?

tak       nie*

Czy trudno jest Panu(i) realizować nowe pomysły?

tak*     nie

Czy czuje się Pan(i) pełny(a) energii?

tak       nie*

Czy uważa Pan(i), że sytuacja jest beznadziejna?

tak*     nie

Czy myśli Pan(i), że ludzie są lepsi niż Pan(i)?

tak*     nie

Czy drobne rzeczy często wyprowadzają Pana(ią) z równowagi?

tak*     nie

Czy często chce się Panu(i) płakać?

tak*     nie

Czy ma Pan(i) kłopoty z koncentracją uwagi?

tak*     nie

Czy rano budzi się Pan(i) w dobrym nastroju?

tak       nie*

Czy ostatnio unika Pan(i) spotkań towarzyskich?

tak*     nie

Czy łatwo podejmuje Pan(i) decyzje?

tak       nie*

Czy zdolność Pan(i) myślenia jest taka sama jak dawniej?

tak       nie*

Obliczanie wyniku:

Odpowiedzi zaznaczone gwiazdką  = 1 punkt, pozostałe odpowiedzi = 0 punktów.

Interpretacja wyników:

0–9 punktów = brak depresji

10–19 punktów = depresja łagodna

20 i więcej punktów = głęboka depresja

Terapia depresji

Zależnie od nasilenia – podejmuje się decyzję o terapii lekami lub psychoterapii, która jest metodą leczenia polegającą na celowym, świadomym i programowym oddziaływaniu na pacjenta technikami werbalnymi i niewerbalnymi, mającymi na celu usunięcie lub zmniejszenie występujących u niego objawów.