Trauma a zaburzenia osobowości: skutki ekstremalnego stresu

Trwałe zmiany w osobowości mogą być rezultatem długotrwałego lub jednorazowego traumatycznego stresu. Te przekształcenia, które zachodzą w psychice, nie wynikają z mechanicznego uszkodzenia czy choroby mózgu, ale mają swoje źródło w skrajnych przeżyciach. Te przeżycia są tak intensywne, że wpływają na psychikę w taki sposób, że powrót do stanu sprzed traumy staje się trudny, długotrwały lub nawet niemożliwy.

Więcej o traumie.

Wpływ traumy na zdrowie fizyczne

Trauma i ekstremalny stres, które prowadzą do trwałych zmian osobowości, mają znacznie szerszy wpływ na zdrowie fizyczne, niż się to często wydaje. 

Choroby Serca: Badania wykazują, że osoby, które doświadczyły znaczących traumatycznych wydarzeń, mogą być bardziej podatne na choroby serca. Wysoki poziom stresu może prowadzić do zwiększenia napięcia tętniczego, podnosić poziom kortyzolu i wpływać na układ krążenia, co zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze i zawał serca.

• Nadciśnienie: W wyniku ciągłego narażenia na stres, osoby z trwałymi zmianami osobowości mogą doświadczać problemów z nadciśnieniem tętniczym. Nadmierny stres może powodować skurcze naczyń krwionośnych i prowadzić do podwyższenia ciśnienia krwi, co jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
• Zaburzenia snu: Trauma może prowadzić do poważnych zaburzeń snu, takich jak bezsenność lub zaburzenia snu REM. Nocne koszmary, lęki i stany nadpobudliwości mogą zakłócać zdrowy sen, co ma wpływ na ogólną kondycję fizyczną. Przewlekły brak snu może zwiększać ryzyko chorób, takich jak otyłość, cukrzyca i problemy z układem immunologicznym.
• Zwiększone ryzyko uzależnień: Osoby doświadczające trwałych zmian osobowości po traumie często sięgają po różne substancje lub zachowania uzależniające, aby radzić sobie ze stresem lub negatywnymi emocjami. To z kolei może prowadzić do uzależnień od alkoholu, narkotyków, czy palenia papierosów, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla zdrowia fizycznego.
• Zdolność radzenia sobie z chorobami fizycznymi: Osoby z trwałymi zmianami osobowości mogą mieć trudności w radzeniu sobie z chorobami fizycznymi, gdy się pojawią. Z powodu zmniejszonej odporności psychicznej i emocjonalnej, mogą ignorować lub zaniedbywać swoje zdrowie fizyczne, co może prowadzić do opóźnienia w diagnostyce i leczeniu chorób.
• Wpływ na układ immunologiczny: Wysoki poziom stresu związany z traumą może wpłynąć na układ immunologiczny, osłabiając jego funkcje obronne. Osoby z trwałymi zmianami osobowości na tle traumy mogą być bardziej podatne na infekcje, a także mieć trudności w rekonwalescencji po chorobach.

Więcej o wpływie stresu na zdrowie.

Rola terapii w procesie powrotu do równowagi

Psychoterapia odgrywa kluczową rolę w procesie powrotu do równowagi po traumie, zwłaszcza w przypadku osób doświadczających trwałych zmian osobowości.

Terapia psychodynamiczna może pomóc w zrozumieniu głębokich procesów w ramach przeżywania wewnętrznego, które wpłynęły na rozwój trwałych zmian osobowości po traumie. Każda osoba reaguje na traumę inaczej, dlatego terapia musi być indywidualnie dostosowana do potrzeb pacjenta. Psychoterapeuci specjalizujący się w pracy z osobami z trwałymi zmianami osobowości stosują podejście holistyczne, uwzględniając zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne, w procesie leczenia.

Psychoterapeuci pomagają pacjentom w rozwijaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie z emocjami i stresem. Osoby z trwałymi zmianami osobowości mogą mieć ograniczone umiejętności radzenia sobie z trudnościami, dlatego terapeuci uczą ich nowych strategii i narzędzi, które pomagają w codziennym życiu.

Psychoterapia po traumie często jest procesem długoterminowym. Osoby z trwałymi zmianami osobowości wymagają wsparcia przez dłuższy okres czasu, aby osiągnąć trwałą poprawę.

Psychoterapia jest podstawowym narzędziem w procesie powrotu do równowagi po traumie, zwłaszcza w przypadku osób doświadczających trwałych zmian osobowości. Terapeuci specjalizujący się w leczeniu traumy posiadają wiedzę i umiejętności potrzebne do pomocy pacjentom w przetwarzaniu traumy, budowaniu zdrowych nawyków i odzyskiwaniu kontroli nad własnym życiem. Dlatego też, poszukiwanie profesjonalnej pomocy terapeutycznej jest kluczowe dla osób doświadczających trwałych skutków traumy.

Więcej o psychoterapii.

Łagodzenie objawów i poprawa jakości życia

Psychoterapia psychodynamiczna odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów trwałych zmian osobowości po traumie i wspieraniu poprawy jakości życia. Ta forma terapii koncentruje się na zrozumieniu głębszych mechanizmów psychicznych, które wpłynęły na rozwój trwałych zmian osobowości i pozwala na skuteczne zarządzanie nimi. 

• Zrozumienie traumatycznych wpływów: Terapeuci psychodynamiczni pomagają pacjentom zrozumieć, jak traumy wpłynęły na ich życie i osobowość. Poprzez głębokie badanie przeszłości i analizę mechanizmów obronnych, pacjentom łatwiej jest zidentyfikować źródła trwałych zmian osobowości.
• Przetwarzanie emocji: Traumy często prowadzą do zablokowania lub stłumienia emocji. Terapia psychodynamiczna umożliwia pacjentom bezpieczne wyrażanie tych emocji i przetwarzanie ich w zdrowy sposób. To pozwala na uwolnienie napięć emocjonalnych i redukcję objawów psychosomatycznych.
• Rozwijanie zdrowej tożsamości: Terapeuci pomagają pacjentom w budowaniu zdrowej tożsamości, która jest spójna i autentyczna. Praca nad identyfikacją swoich potrzeb, wartości i celów życiowych jest kluczowa dla poprawy samooceny i poczucia własnej wartości.
• Budowanie zdrowych relacji: Osoby z trwałymi zmianami osobowości często mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi. Terapia psychodynamiczna wspiera pacjentów w nauce zdrowych wzorców komunikacji, empatii i budowania więzi interpersonalnych.
• Zarządzanie stresorem traumatycznym: Terapeuci pomagają pacjentom w rozwijaniu zdolności do radzenia sobie ze stresem i trudnościami, które wynikają z traumy. To może obejmować techniki relaksacyjne, techniki radzenia sobie z lękiem oraz budowanie zdrowych strategii radzenia sobie w sytuacjach stresowych.
• Długoterminowa kontynuacja terapii: Terapia psychodynamiczna często jest procesem długoterminowym, co pozwala na stopniową poprawę i utrwalenie zdrowych zmian w osobowości. 

Psychoterapia psychodynamiczna stanowi skuteczne narzędzie w łagodzeniu objawów trwałych zmian osobowości po traumie i wspiera proces poprawy jakości życia. Poprzez zrozumienie głębszych mechanizmów psychicznych, przetwarzanie emocji, rozwijanie zdrowej tożsamości i umiejętności radzenia sobie ze stresem, osoby doświadczające trwałych zmian osobowości mogą stopniowo odzyskać kontrolę nad swoim życiem i budować bardziej satysfakcjonującą przyszłość.

Więcej o psychoterapii psychodynamicznej.

Wczesne rozpoznawanie i profilaktyka

Ważne jest, aby podkreślić znaczenie wczesnego rozpoznawania i profilaktyki traumy oraz jej potencjalnych skutków. 

• Edukacja o traumie: Edukacja na temat traumy jest kluczowym elementem profilaktyki. Osoby powinny być informowane o tym, jakie wydarzenia mogą być traumatyczne, jakie mogą być objawy traumy oraz gdzie szukać pomocy w razie potrzeby. To może pomóc pacjentom w identyfikowaniu potencjalnych źródeł traumy i wczesnym rozpoznawaniu jej skutków.
• Świadomość właściwych źródeł pomocy: W ramach edukacji ważne jest również informowanie pacjentów o dostępnych źródłach pomocy. Pacjenci powinni znać dostępność terapii, wsparcia społecznego i innych narzędzi, które mogą pomóc w zaradzeniu konsekwencjom traumatycznego doświadczenia.
• Wsparcie społeczne: Wczesne rozpoznanie traumy może być ułatwione poprzez wsparcie społeczne. Rodzina, przyjaciele i współpracownicy mogą odgrywać istotną rolę w rozpoznawaniu zmian w zachowaniu i samopoczuciu pacjenta. Wsparcie ze strony bliskich może skłonić pacjenta do poszukania profesjonalnej pomocy.
• Profilaktyka poprzez zdrowy styl życia: Wprowadzenie zdrowego stylu życia może pomóc w zapobieganiu konsekwencjom traumy oraz łagodzeniu jej skutków. Regularna aktywność fizyczna, dieta bogata w składniki odżywcze, zdrowy sen i unikanie substancji uzależniających mogą wspierać odporność psychiczną pacjentów.
• Wspieranie zdrowych mechanizmów radzenia sobie: Profilaktyka obejmuje również naukę zdrowych mechanizmów radzenia sobie ze stresem i trudnościami. Pacjenci powinni być zachęcani do rozwijania umiejętności radzenia sobie, takich jak umiejętność rozwiązywania konfliktów, techniki relaksacyjne i rozwijanie świadomości emocjonalnej.
• Długoterminowa obserwacja: Profilaktyka to także długoterminowa obserwacja pacjentów. Regularne kontrole u specjalistów mogą pomóc w rozpoznawaniu ewentualnych zmian w zachowaniu i samopoczuciu, które mogą być konsekwencją traumy.

Wczesne rozpoznawanie i profilaktyka traumy są kluczowe dla zapobiegania trwałym zmianom osobowości po traumatycznym wydarzeniu. Poprzez edukację, wsparcie społeczne, zdrowy styl życia i rozwijanie zdrowych mechanizmów radzenia sobie, pacjenci mogą zwiększyć swoją odporność psychiczną i zmniejszyć ryzyko wystąpienia trwałych skutków traumy.

Więcej o zaburzeniach osobowości.

Trwała zmiana osobowości po chorobie psychicznej

Zmiany w osobowości po chorobie psychicznej mogą wynikać z trudnych doświadczeń związanych z ciężką chorobą psychiczną. Istotne jest odróżnienie tych zmian od stanów niepełnego wyzdrowienia z choroby psychicznej. Osoba doświadczająca trwałej zmiany osobowości po takim wydarzeniu może przejawiać różne cechy, takie jak:

• Wysoka zależność od innych ludzi i postawa roszczeniowa.
• Przekonanie o naznaczeniu przez przebytą chorobę, które prowadzi do izolacji i trudności w nawiązywaniu relacji z innymi.
• Ciągłe narzekanie na różne schorzenia i dolegliwości, często towarzyszące skłonności hipochondryczne.
• Ograniczenie lub rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i aktywności.
• Niestabilny lub dysforyczny nastrój, który nie wynika bezpośrednio z przebytej choroby psychicznej.
• Trudności w radzeniu sobie w rolach społecznych i zawodowych.

Trwałe zmiany osobowości spowodowane bólem

Doświadczenie przewlekłego bólu fizycznego, związanego na przykład z chorobą przewlekłą lub nowotworem, także może prowadzić do trwałych zmian osobowości. Przewlekły ból może wywoływać rozdrażnienie, zwiększone pobudzenie psychoruchowe, obniżenie nastroju i płaczliwość, a nawet reakcje psychotyczne.

Ból psychiczny po utracie bliskiej osoby jest trudny do zlokalizowania, ponieważ nie jest odczuwany w konkretnym miejscu ciała. Można by go opisać jako „ból całego człowieka”, choć nie jest on związany z żadnym fizycznym uszkodzeniem. Z reguły objawia się on somatycznymi dolegliwościami, takimi jak mdłości, migrena czy uczucie blokady w ciele, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Do tego mogą dołączać objawy psychiczne podobne do tych występujących przy przewlekłym bólu fizycznym.

Trwała zmiana osobowości po katastrofie

Trwała zmiana osobowości po katastrofie może pojawić się po przeżyciu skrajnego stresu związanego na przykład z terroryzmem, klęską żywiołową, porwaniem, torturami lub pobytem w obozie koncentracyjnym. W tym przypadku, siła stresu jest tak ogromna, że niezależnie od wcześniejszej odporności psychicznej jednostki, może dojść do trwałych zmian w psychice.

Te zmiany mogą manifestować się w formie:

• Wrogości lub nieufności wobec świata.
• Wycofania z życia społecznego.
• Stałego poczucia pustki lub beznadziejności.
• Napięcia i rozdrażnienia wynikającego z poczucia zagrożenia i alienacji.

Warto zaznaczyć, że ten rodzaj zmian osobowości może być poprzedzony zaburzeniami stresowymi pourazowymi, takimi jak zespół stresu pourazowego (PTSD).

Więcej o PTSD.

Zmiany osobowości, które utrzymują się stale, są efektem skrajnych przeżyć i ekstremalnego stresu. Często są trudne do rozpoznania i wymagają specjalistycznego wsparcia. Ważne jest zrozumienie, że trwała zmiana osobowości może mieć poważne konsekwencje dla życia danej osoby, ale także dla jej bliskich. Dlatego też, odpowiednia diagnoza i terapia są kluczowe w procesie powrotu do równowagi psychicznej po traumatycznym wydarzeniu.

Konsekwencje traumy wczesnodziecięcej okresu prenatalnego i okołourodzeniowego

Trauma w okresie prenatalnym i okołourodzeniowym może mieć trwałe i głębokie konsekwencje dla rozwoju dziecka. Następujące obszary prezentują kluczowe skutki traumatycznych doświadczeń w tych wczesnych fazach życia:

Wpływ na rozwój fizyczny

Wzrost i waga: Trauma podczas okresu prenatalnego może wpłynąć na prawidłowy wzrost i wagę dziecka, co może prowadzić do niskiej urodzeniowej masy ciała (NUBMC). NUBMC z kolei jest związane z wieloma problemami zdrowotnymi w przyszłości.

Skutki na poziomie psychologicznym

Zaburzenia lękowe i depresja: Dzieci narażone na traumę prenatalną lub okołourodzeniową mogą być bardziej podatne na zaburzenia lękowe i depresję w późniejszym życiu.

Trudności w regulacji emocji: Trauma może zakłócić rozwijający się system regulacji emocji u dziecka, co może prowadzić do trudności w radzeniu sobie z emocjami w dorosłym życiu.

Zaburzenia więzi i załączania: Dzieci mogą mieć trudności w tworzeniu zdrowych relacji z opiekunami i innymi ludźmi z powodu traumy w okresie okołourodzeniowym.

Wpływ na rozwój społeczny i zachowanie

Agresja i zaburzenia zachowania: Trauma wczesnodziecięca może być związana z występowaniem agresji, zaburzeń zachowania i trudności w dostosowywaniu się społecznym.

Trudności w nauce i rozwoju społecznym: Dzieci mogą mieć trudności w nauce i rozwoju społecznym, co może wpłynąć na ich osiągnięcia edukacyjne i sukcesy w życiu.

Zaburzenia psychosomatyczne

Problemy zdrowotne: Trauma wczesnodziecięca może prowadzić do problemów zdrowotnych w dorosłym życiu, takich jak choroby serca, cukrzyca, otyłość i inne.

Psychosomatyczne objawy: Dzieci mogą przejawiać psychosomatyczne objawy, takie jak bóle głowy, dolegliwości brzuszne czy inne problemy z układem pokarmowym.

Wpływ na samoocenę i tożsamość

Niska samoocena: Trauma może wpłynąć na rozwijającą się samoocenę dziecka, prowadząc do niskiego poczucia własnej wartości.

Problemy z tożsamością: Dzieci mogą mieć trudności w kształtowaniu swojej tożsamości i określeniu swoich potrzeb i celów życiowych.

Warto podkreślić, że traumy w okresie prenatalnym i okołourodzeniowym mogą mieć długotrwałe konsekwencje, ale odpowiednie wsparcie i terapia mogą pomóc w łagodzeniu skutków oraz w zwiększeniu zdolności do adaptacji i funkcjonowania w dorosłym życiu. 

Jak wspierać osobę bliską z zaburzeniami osobowości w konsekwencji traumy?

Wspieranie osoby bliskiej, która cierpi na zaburzenia osobowości wynikające z traumy, może być wyzwaniem, ale także odgrywa kluczową rolę w procesie jej powrotu do zdrowia i równowagi. Oto kilka wskazówek, jak możesz pomóc osobie z zaburzeniami osobowości w konsekwencji traumy:

• Wykazuj empatię i zrozumienie: Staraj się zrozumieć, że zachowanie osoby z zaburzeniami osobowości może być wynikiem jej traumatycznych doświadczeń. Wykazuj empatię i cierpliwość w kontaktach z nią.
• Ucz się na temat zaburzeń osobowości: Podejdź do tematu z zaangażowaniem w naukę na jego temat. Zrozumienie rodzaju zaburzenia osobowości, z którym się zmaga, może pomóc w lepszym zrozumieniu jej zachowań i potrzeb.
• Wspieraj psychoterapię: Zachęcaj osobę bliską do udziału w psychoterapii. Terapia może być kluczowa dla jej procesu zdrowienia. Pomagaj w znalezieniu odpowiedniego specjalisty i wspieraj osobę bliską podczas psychoterapii.
• Praktykuj komunikację bezosobową: Podczas rozmów staraj się dociążać osobę bliską z poczucia winy. Skupiaj się na konkretnej sytuacji lub zachowaniu, a nie na jej charakterze czy tożsamości.
• Bądź cierpliwy w konfliktach: Konflikty mogą być częścią relacji z osobą z zaburzeniami osobowości. Staraj się zachować spokój i cierpliwość podczas sporów, unikaj wybuchów emocji.
• Oferuj wsparcie społeczne: Zachęcaj osobę bliską do budowania i utrzymywania zdrowych relacji społecznych. To może pomóc w zmniejszeniu izolacji i poczucia samotności.
• Dbaj o siebie: Pomaganie osobie z zaburzeniami osobowości może być trudne i wymagające. Pamiętaj o dbaniu o swoje własne zdrowie psychiczne. Warto skorzystać z wsparcia psychoterapeutycznego dla siebie.
• Poszukaj grupy wsparcia: Możesz rozważyć uczestnictwo w grupie wsparcia dla osób wspierających bliskich z zaburzeniami osobowości. To miejsce, gdzie można dzielić się doświadczeniami i radzić sobie z wyzwaniami.
• Uczestnicz w terapii rodzinnej: Terapia rodzinna może być skutecznym narzędziem w leczeniu zaburzeń osobowości. Jeśli to możliwe, rozważ udział w takiej terapii razem z osobą bliską.
• Bądź wyrozumiały: Pamiętaj, że proces powrotu do satysfakcjonującego życia może być długotrwały i pełen wzlotów oraz upadków. Bądź wyrozumiały i nie oczekuj nagłej poprawy.

Wspieranie osoby bliskiej z zaburzeniami osobowości w wyniku traumy wymaga zrozumienia, cierpliwości i zaangażowania. Nie jest to łatwe zadanie, ale twoje wsparcie może być kluczowe dla powrotu do zdrowia i poprawy jakości życia. Ważne jest także, aby pamiętać o opiece nad własnym zdrowiem psychicznym w trakcie tego procesu.

Więcej o wsparciu dla bliskich.