Dla Narodowego Funduszu Zdrowia współtworzyłam e-book: Depresja – kompendium wiedzy dla pacjenta. Materiał ma formę poradnika i jest przeznaczony dla osób, które potrzebują pomocy w leczeniu depresji.
Smutek jest emocją mającą na celu zmotywowanie do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami stresowymi, do unikania ich w przyszłości, ale także powstającą w konsekwencji konfrontowania się z tym co niekontrolowalne. W kontekście tego procesu, smutek jest naturalnym przeżyciem i nie stanowi jeszcze objawu zaburzeń psychiatrycznych. Jednak, gdy stres utrzymuje się przez dłuższy czas, smutek może być poprzedzony innymi objawami depresyjnymi, co sugeruje trudności w radzeniu sobie ze stresem i zakłócenie funkcjonowania. Taka sytuacja może prowadzić do wystąpienia zaburzeń nastroju.
Więcej o emocjach.
Wystąpienie depresji reaktywnej jest powiązane z obecnością stresu, którym może być trudna sytuacja w zewnętrznym otoczeniu pacjenta, czy też stresem somatycznym związanym na przykład z przewlekłą chorobą powodującą dolegliwości bólowe. Gdy ten stres utrzymuje się przez dłuższy czas, prowadzi do wyczerpania zdolności adaptacyjnych. Możemy wtedy mówić o osłabieniu naszej odporności psychicznej. To zjawisko występuje często, dotykając około 30% populacji ogólnej.
Więcej o przyczynach depresji.
Mogą obejmować pełne spektrum objawów charakterystycznych dla depresji, jednak ich obraz różni się nieco od epizodu depresji endogennej, tj. takiej, która pojawia się spontanicznie. Poza uczuciem smutku i przygnębienia, drażliwość – czyli skłonność do reagowania zirytowaniem i frustracją – jest często obecna w depresji reaktywnej, podobnie jak lęk. Objawy te wyraźnie zależą od okoliczności, które je wywołują, w przeciwieństwie do depresji endogennej.
Objawy depresji reaktywnej mają czasowe powiązanie z wystąpieniem stresu. W pierwszej kolejności występuje stres, a kolejno, zwykle w ciągu jednego miesiąca, pojawiają się objawy depresyjne. Okres depresji reaktywnej często opisywany jest jako kryzys psychiczny, załamanie nerwowe. Jednak, gdy wystapi radzenie sobie z trudną sytuacją lub przeciwnościami losu (tym co niekontrolowalne), objawy depresji reaktywnej mogą ustąpić.
Objawy, jeśli ustępują w ciągu miesiąca, określane są jako krótka reakcja depresyjna. Jednakże, czasami objawy nie ustępują w ciągu tego okresu i trwają dłużej (zwykle około 6 miesięcy). W sytuacji, gdy objawy utrzymują się przez okres do dwóch lat, mówimy o przedłużonej reakcji depresyjnej. Takie przedłużone epizody mogą występować na przykład u osób doświadczających utraty bliskiej osoby i niezdolnych do zakończenia procesu żałoby. Jeśli reakcja depresyjna trwa dłużej niż dwa lata, diagnozujemy ją jako dystymię. Dystymia charakteryzuje się przewlekłym smutkiem, który staje się integralną częścią życia jednostki.
Więcej o problemach psychologicznych.
W leczeniu depresji reaktywnej stosuje się farmakoterapię, w szczególności z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Niemniej jednak, psychoterapia odgrywa kluczową rolę. Nauczanie technik relaksacyjnych, praca nad pojawiającymi się myślami, rozwijanie umiejętności tolerowania sytuacji lękowych, zmiana sposobów reagowania i strategii radzenia sobie z trudnościami (zwłaszcza tymi których nie możemy kontrolować) przyczyniają się do zmniejszenia nasilenia objawów oraz rozwijania nowych umiejętności, które mogą być pomocne w przyszłych trudnych sytuacjach. Dlatego też to właśnie psychoterapia odgrywa istotną rolę w zapobieganiu nawrotom depresji reaktywnej.
W przypadku depresji reaktywnej, podejście terapeutyczne może różnić się w zależności od indywidualnych potrzeb, preferencji oraz stopnia nasilenia objawów. Oto ogólne wytyczne dotyczące stosowania leków i psychoterapii w tej sytuacji:
Leki przeciwdepresyjne, szczególnie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), mogą być stosowane w przypadku umiarkowanej do ciężkiej depresji reaktywnej, zwłaszcza gdy objawy utrzymują się pomimo zmiany stylu życia i innych terapii.
Pomaga identyfikować negatywne wzorce myślenia i zachowań oraz rozwijać zdrowsze strategie radzenia sobie. Skupia się także na poprawie relacji interpersonalnych i rozwiązywaniu problemów, co może być szczególnie korzystne dla osób doświadczających trudności w relacjach z innymi w kontekście depresji reaktywnej. Niezależnie od nasilenia objawów depresji – powinna być włączona do schematów leczenia (może być zalecana równoczasowo z farmakoterapią).
W niektórych sytuacjach, zwłaszcza gdy objawy depresji są nasilone lub nie ustępują podczas stosowania samej psychoterapii lub leków, zaleca się kombinację obu form terapii. Takie podejście może być skuteczne w łagodzeniu objawów i przyspieszaniu powrotu do zdrowia.
Ostateczna decyzja dotycząca stosowania leków, psychoterapii lub ich kombinacji powinna być podejmowana indywidualnie przez lekarza i pacjenta, biorąc pod uwagę charakter objawów, preferencje pacjenta, ewentualne przeciwwskazania do stosowania leków oraz inne czynniki indywidualne.
Więcej o depresji.
Opiera się na założeniu, że wiele problemów emocjonalnych wynika z nieświadomych procesów psychicznych i nieprzetworzonych konfliktów emocjonalnych z przeszłości. W kontekście leczenia depresji reaktywnej terapia psychodynamiczna może być użyteczna w pomaganiu pacjentowi zrozumieć głębsze przyczyny swoich objawów oraz identyfikować wzorce myślenia i zachowania, które mogą przyczyniać się do utrzymywania depresji.
W terapii psychodynamicznej terapeuta wspiera pacjenta w eksplorowaniu jego myśli, uczuć, fantazji, marzeń, a także relacji interpersonalnych. Pacjent jest zachęcany do uświadamiania sobie swoich emocji i przeżyć związanych z trudnymi sytuacjami życiowymi oraz do identyfikacji nieświadomych mechanizmów obronnych, które mogą być stosowane w kontekście depresji reaktywnej.
Podczas terapii można odkryć, jakie doświadczenia z przeszłości mogą wpływać na obecne objawy depresyjne. Terapeuta może pomóc pacjentowi zidentyfikować i zrozumieć trudności w relacjach interpersonalnych, konflikty wewnętrzne oraz negatywne wzorce myślenia i zachowania, które przyczyniają się do utrzymywania depresji.
Terapia psychodynamiczna może również pomóc pacjentowi w uleastycznieniu mechanizmów obronnych, rozwijaniu zdolności do radzenia sobie z trudnościami i poprawie relacji. Poprzez eksplorowanie głębszych warstw swojej psychiki, pacjent może osiągnąć większe rozumienie siebie oraz uzyskać narzędzia potrzebne do przekształcenia negatywnych wzorców myślenia i zachowania.
W związku z tym terapia psychodynamiczna może być skutecznym uzupełnieniem innych form terapii, zwłaszcza jeśli pacjent ma trudności w identyfikacji i rozumieniu swoich stanów wewnętrznych oraz ich związku z depresją reaktywną. Ostatecznie, wybór odpowiedniej formy terapii powinien być dokonany indywidualnie przez pacjenta i jego terapeutę, biorąc pod uwagę specyficzne potrzeby i preferencje terapeutyczne.
Więcej o nurtach w psychoterapii.
Radzenie sobie z nasileniem objawów depresji reaktywnej może wymagać wieloaspektowego podejścia. Oto kilka strategii, które mogą być pomocne:
Więcej o radzeniu sobie z trudnymi emocjami.
Radzenie sobie z depresją reaktywną u bliskich może być trudnym i delikatnym procesem, ale istnieją sposoby, które mogą być pomocne w udzieleniu im wsparcia. Oto kilka wskazówek:
Pamiętaj, że każda osoba i sytuacja są inne, więc ważne jest dostosowanie swojego podejścia do indywidualnych potrzeb i preferencji bliskiej osoby.
Więcej o wsparciu dla bliskich.
To niezwykle ważny obszar. W niektórych sytuacjach łatwo o zaburzenie balansu między zapewnianiem wsparcia i pomocy bliskiej osobie przy jednoczesnym dbaniu o swoje własne zdrowie psychiczne i fizyczne.
Oto kilka kluczowych aspektów samoopieki dla opiekunów w takich sytuacjach:
Więcej o samoopiece.
W zakończeniu chciałabym przekazać słowa wsparcia dla wszystkich osób dotkniętych depresją reaktywną, jak również dla ich opiekunów. Depresja reaktywna może być trudnym i wyczerpującym doświadczeniem, ale ważne jest, abyście pamiętali, że nie jesteście sami. Istnieje wiele źródeł wsparcia i pomocy dostępnych dla Was zarówno wśród profesjonalistów zdrowia psychicznego, jak i wśród bliskich oraz otaczającej Was społeczności.
Dla tych zmagających się z depresją reaktywną, nie wahajcie się szukać pomocy i otwarcie rozmawiać o swoich uczuciach i potrzebach. Pamiętajcie, że istnieją różne formy terapii i leczenia, które mogą pomóc w radzeniu sobie z depresją i odzyskaniu zdrowia psychicznego.
Dla opiekunów i bliskich osób z depresją reaktywną, doceniamy Waszą obecność i wsparcie. Pamiętajcie jednak, że dbanie o swoje własne zdrowie psychiczne i fizyczne jest równie ważne. Nie zapominajcie o samoopiece i korzystajcie z dostępnych źródeł wsparcia, abyście mogli lepiej wspierać swojego bliskiego.
Wszystkim życzę siły, wytrwałości i nadziei w radzeniu sobie z depresją i budowaniu zdrowia psychicznego każdego dnia.